نویسنده : دکتر شهاب سلامی

Cell Blood Count

آزمایش CBC از جمله رایج ترین آزمایش های مورد درخواست از سوی پزشکان است که اطلاعات کاملی از وضعیت سلول های خونی و هموگلوبین بیمار ارائه می‌نماید.

برای انجام این آزمایش نیاز به ناشتایی نیست و در هر ساعتی از روز می توان به آزمایشگاه مراجعه کرد.

اصولا آزمایش خون به صورت دستگاهی توسط دستگاه های سل کانتر انجام می شود و همچنین از نمونه خون، یک اسلاید رنگ شده تهیه می شود تا سلول های خونی توسط کارشناس مورد بررسی قرار بگیرند و یا در صورت وجود انگل های خونی، تشخیص داده شوند.

 

نتایجی که از آزمایش خون حاصل می شود وضعیت بیمار از جهت کم خونی، احتمال وجود انواع سرطان خون، تعداد و شکل سلول های انعقادی خون، تعداد و انواع سلول های دفاعی خون و همچنین سلول های قرمز خون که مسئول انتقال اکسیژن به بافت ها هستند را تا حدود زیادی بیان می نماید.

در آزمایش خون تا حدودی احتمال ابتلا بیمار به تالاسمی را می توان تشخیص داد. در اختلال های ژنتیکی منجر به تالاسمی معمولا شکل سلول های قرمز خون و اندازه آن ها نسبت به یکدیگر متفاوت خواهند بود که این مسئله باعث افزایش پارامتر RDW  و کاهش MCV در گزارش CBC می شود همچنین تعداد سلول های قرمز (RBC) به طور معمول برای جبران فرآیند اکسیژن رسانی افزایش می یابد.

به طو خلاصه شاهد کاهش MCV و افزایش RDW در گزارش CBC خواهیم بود.

تشخیص نهایی تالاسمی با آزمایش الکتروفورز هموگلوبین Hb.Electrophoresis  می باشد.

در موارد کم خونی ناشی از کمبود آهن در ساخت هموگلوبین اختلال ایجاد می شود که در نتیجه سلول های قرمز با هموگلوبین کم وارد جریان خون می شوند در این حالت پارامتر های Hb ، MCH ، MCHC در گزارش کاهش پیدا می کنند.

نکته قابل توجه در مواردی که کمبود آهن و تالاسمی مینور به طور هم زمان در بیمار وجود دارد، سبب می شود که نتیجه آزمایش هموگلوبین الکتروفورزیس به صورت کاذب طبیعی به دست بیاید که برای رفع این مسئله لازم است بیمار بعد از یک دوره درمان با آهن مجددا آزمایش تالاسمی، هموگلوبین الکتروفورزیس را انجام بدهد.

خلاصه پارامتر های آزمایش  CBC:

۱- W.B.C – White Blood Cell

سلول های سفید خون که مسئول حفظ ایمنی و سربازان دفاعی بدن در برابر عوامل عفونی و خارجی هستند. تعداد این سلول ها در افراد طبیعی به طور معمول در محدوده ی ۴۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ عدد در یک میکرولیتر خون می باشد.

به طور معمول در عفونت ها تعداد این سلول ها افزایش می یابند اگر چه در بعضی از عفونت های ویروسی شاهد کاهش تعداد سلول هستیم.

سلول های سفید خون دارای انواع مختلفی هستند که هر یک وظیفه خاصی به عهده دارند.

* نوتروفیلها Neutrophils  مسئول مبارزه با عوامل عفونی باکتریایی هستند و درصد بالایی از سلول های سفید خون به این دسته تعلق دارد. اگر چه در نوزادان و افراد کهنسال این نسبت بالعکس می شود و تعداد لنفوسیتها بیشتر از نوتروفیلها است.

 

*لنفوسیتها نقش مهمی در شناسایی عوامل خارجی و حذف آنها دارند که در نوزادان و کودکان زیر دو سال تعدادشان بیشتر از سایر سلول های سفید خونی است ولی کم کم نسبت آنها به نوتروفیلها کاهش می یابد . در بدن یک فرد طبیعی بیش از هزار میلیارد سلول لنفاوی وجود دارد که در غدد لنفاوی و جریان خون حضور دارند.

 

*مونوسیتها جزو بزرگترین سلول های خونی هستند که کارشان بیگانه خواری (فاگوسیتوز) عوامل مهاجم است.

 

 

 

 

 

*ائوزینوفیلها حدود ۴-۲ درصد از تعداد سلول های سفید خونی را شامل می شوند و معمولا در عفونت های انگلی افزایش می یابند همچنین در شرایط آلرژی، درمان با اشعه، برداشتن طحال و بعضی از داروها سبب افزایش تعداد ائوزینوفیلها در خون می شود. درمان با داروهای استروئیدی شامل کورتونها باعث کاهش تعداد ائوزینوفیل خون (ائوزینوپنی) می شود.

 

 

 

۲- RBC – Red Blood Cell

سلول های قرمز خون نقش حیاتی اکسیژن رسانی به بافت های بدن را از طریق عروق خونی به عهده دارند. تنها بافتی که فاقد عروق خونی هست قرنیه چشم می باشدکه به روش انتشار، مواد غذایی به این بافت می رسد ولی در سایر بافت ها عروق خونی به صورت مویرگی منتشر شده و در تماس سلول های خونی با سلول های بدن اکسیژن که به هموگلوبین داخل سلول قرمز متصل می باشد به سلول های بدن منتقل می شود و موجب ادامه حیات سلول و بافت عضو بدن می شود.

اکسیژن داخل سلول قرمز در زمان عبور از ریه به هموگلوبین آن متصل می شود. اکسیژن به آهن موجود در هموگلوبین متصل می شود و به بافتها منتقل می گردد بنابراین کمبود آهن در فرایند اکسیژن رسانی به بافتها اختلال ایجاد می نماید .

در یک فرد بالغ طبیعی تعداد RBC در خون ۴.۵ میلیون تا ۶.۵ میلیون عدد در یک میکرولیتر خون است.

عمر سلول های قرمز خون به طور میانگین ۱۲۰ روز است و پس از آن در طحال و کبد تجزیه شده و آهن داخل آن دوباره بازیافت می شود. از آنجا که گلوکز نیز به هموگلوبین سلول قرمز متصل می شود لذا از این خاصیت در اندازه گیری میانگین قند غیر ناشتای خون (HbA1C) در سه ماه گذشته بیمار استفاده می شود.

کمبود ویتامین B12  یا B6 (اسیدفولیک) ایجاد نوعی کم خونی به نام آنمی مگالوبلاستیک می کند که در آن اندازه سلول های قرمز از حد طبیعی آن (۴.۵-۶.۵ میکرولیتر) بزرگتر می شوند.

آزمایش های اندازه گیری مقدار B12، B6، Fe،Ferritin  و هموگلوبین الکتروفورز می توانند انواع کم خونی احتمالی در بیماران را مشخص نمایند.

۳- HGB- Hemoglobin B

هموگلوبین داخل سلول های قرمز خون نقش بسیار حساسی در اکسیژن رسانی و ادامه حیات انسان بازی می کنند. هموگلوبین از دو قسمت هم و گلوبین ساخته شده است . قسمت گلوبین آن عمدتا از دو زنجیره پلی پپتیدی آلفا و بتا ساخته شده که اختلال در ساخت این زنجیره ها می تواند منجر به تالاسمی از نوع آلفا تالاسمی یا بتا تالاسمی گردد.

 

علائم کم خونی به طور معمول شامل بی حالی، سردرد های مزمن، خستگی، کمبود انرژی در فعالیت های روزانه و ورزشی، رنگ پریدگی، حالت عصبی و استرس می باشد.

البته در مواردی پرخونی نیز علائمی مثل خستگی و بی حالی ایجاد می کند که ناشی از کمبود اکسیژن رسانی به اندام می باشد. زیاد بودن تعداد سلول های قرمز در جریان خون مانند بزرگراه پرترافیک و مملو از ماشین است که به رقم تعداد زیاد خودرو مسافرین دیر به مقصد می رسند.

۴-HCT  – Hematocrit

هماتوکریت نشان دهنده درصد تراکم سلول های قرمز خون نسبت به تمام حجم خون است که در افراد سالم بین ۴۰ تا ۴۵ درصد می باشد. این درصد به تعداد و اندازه سلول های قرمز خون وابسته می باشد.

۵- M.C.V. -Mean Cell Volume  یا Mean Corpuscular Volume

شاخص MCV نشان دهنده میانگین اندازه سلول های قرمز خون است این شاخص در پاره ای از آنمی ها کاهش و در بعضی از موارد افزایش می یابد همچنین در تالاسمی B شاهد کاهش MCV هستیم. به طور طبیعی میزان MCV ۷۶ تا ۹۶ فمتولیتر می باشد.

۶-M.C.H  -Mean Cell Hemoglobin

MCH بیان کننده میانگین هموگلوبین در سلول های قرمز خون است که همان نسبت هموگلوبین به تعداد RBC می باشد. مقدار طبیعی آن  ۲۷تا ۳۲ پیکوگرم است.

۷-M.C.H.C  – Mean Cell Hemoglobin Concentration

MCHC بیان کننده میانگین هموگلوبین در ۱۰۰ سی سی از پک گلبولهای قرمز است به عبارتی نسبت هموگلوبین به HCT می باشد.

مقدار طبیعی آن ۳۰ تا ۳۶ گرم در دسی لیتر می باشد که درآنمی داسی شکل و همچنین نوزادان مقدار آن بالاتر از افراد طبیعی بالغ است و در آنمی ناشی از کمبود آهن میزان آن کاهش می یابد.

۸- PLT – Platelets

پلاکتهای خون مسئول انعقاد خون در شرایط خونریزی هستند و از این جهت نقش بسیار مهمی در ادامه حیات بازی می کنند خونریزی ها به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می شوند و نوع اول ازآنجا که به سرعت و راحتی تشخیص داده نمی شود می تواند بسیار خطرناک باشد. در افرادی که شیمی درمانی می کنند تعداد پلاکت خون می تواند کاهش یابد لذا لازمست به طور منظم تعداد آن کنترل شود. در بعضی از افراد تعداد پلاکت از حد طبیعی آن که ۱۳۵ تا ۴۰۰ هزار در دسی لیتر است کمتر می باشد ولی در عوض سایز پلاکت آنها بزرگتر است و یا پلاکتها با کارایی بیشتری عمل می کنند.

۹-RDW – CV Red Blood Cell Distribution Width –

RDW درصد پهنای توزیع اندازه سلول های قرمز خون است به عبارتی نشان دهنده ی تفاوت اندازه کوچکترین و بزرگترین سلول های قرمز خون بر اساس درصد می باشدکه به طور طبیعی بین ۱۰.۵تا ۱۴.۶ درصد می باشد.

میزان RDW معمولا در کم خونی ها افزایش پیدا می کند.

۱۰-PDW  – Platelet Distribution Width

PDW نمایانگر توزیع پهنای اندازه سلول های پلاکت خون است.

افزایش PDW همراه با MPV  شاخص خوبی در تشخیص بیماریهای ترومبوآمبولیک است، این بیماریها در فرآیند خون رسانی به بافت ها اختلال ایجاد می کنند.

۱۱-MPV -Mean Platelet Volume

MPV میانگین اندازه سلول های پلاکت خون را بیان می کند که به طور طبیعی بین ۷ تا ۱۱فمتولیتر می باشد.

بهترین آزمایشگاه پزشکی در تهران به خوبی این آزمایش ها را انجام می‌دهد و می توان از نتایج آن مطمئن بود.