تنوع ژنتیکی و رابطه آن با تغذیه

نویسنده : دکتر پیروز ابراهیمی

ویژگی های فردی هر یک از ما به صورت رمزهایی درون سلول های بدن ما ذخیره شده اند و این ویژگی ها در قالب تفاوتهای فردی و به صورت تنوع در رمزهای ژنتیکی سلول های خود را نشان می دهند. در حقیقت تنوع پاسخ بدن ما به رویدادهای محیطی، حاصل همین تنوع ژنتیکی است و یکی از این موضوعات، حوزه رژیم غذایی و پاسخ های بدن ما نسبت به انواع خوراکی ها و مواد غذایی است.

باید دانست همه افراد به یک گونه، به غذا پاسخ نمی دهند. برخی افراد در صورت مصرف بعضی از غذاها چاق می شوند و برخی نمی شوند. برخی افراد چربی های اضافه را به راحتی از بین می برند و برخی نمی توانند. اینها به این دلیل است که هر یک از ما از نظر ژنتیکی منحصر به فرد هستیم.

امروزه به راحتی می توان ژنوم انسان را توالی یابی کرد و تک تک واریانت های ژن را در جمعیت های مختلف شناسایی کرد و این امر امکان تشخیص برخی منابع ژنتیکی که به صورت سلیقه ای به غذا پاسخ میدهند را فراهم می کند. این امر یعنی اجازه استفاده از یک تغذیه “منحصر به فرد”.

از این شاخه علم که به اسم ” نوتری ژنتیک” نامیده می شود (تعامل بین تغذیه و ژنتیک)، اطلاعات مهمی بدست می آید که برای سلامتی هر کدام از ما استفاده می شود.

بسیاری از موارد چاقی نتیجه عدم تعادل میان شناختی است که از کارکردهای بدن خود با انتخاب نوع و مقدار خوراکی ها داریم. بنابراین ضرورت دارد با بررسی چگونگی تنوع ژنتیکی در بدن خود نسبت به تعیین و تنظیم پروتوکل های خوراکی متناسب با این تنوع اقدام کنیم.

باید دانست موضوع چاقی یک مشکل پیچیده ای است که از تعامل بین شیوه زندگی ( تغذیه نادرست، عدم تحرک در زندگی و عوامل محیطی) و فاکتورهای ژنتیکی ایجاد می شود.

افشای نسبی ژنتیکی چاقی انسان از تشخیص ژنهایی که توده بدن ، رسوب چربی و متابولیسم چربی ها و قندها را کنترل می کنند، بدست می آید. این ژنها، اگر به دلایل مختلف ژنتیکی، بصورت مطلوب کار نکنند، می توانند به رشد اضافه وزن یا حتی چاقی کمک کنند ( حالتهایی که مشکلات دیگری همچو بیماریهای قلبی عروقی، فشار خون، دیابت و غیره را منجر می شود). شناخت دقیق تر تغییرات ژنتیکی موجود در ژنهای ما، این اجازه را می دهد تا در جهت کمک به متخصصان حوزه بهداشت جهت اعمال یک رژیم غذایی ” شخصی” و موثر اقدام کنند.

تغییرات ژنتیکی به ما کمک می کند تا درک کنبم چرا در برخی افراد چربی ها نسبت به کربوهیدراتها سوخت و ساز بهتری دارند ویا رابطه میزان کالری ها ی ورودی به بدن و توازن این کالری ها با اضافه وزن بدن ما کدام است. این شاخص ها  همچنین توضیح می دهند که چرا افرادی با تنوع ژنتیکی خاص، به راحتی با انجام فعالیت فیزیکی، موفق به کاهش چربی های اضافه و در نتیجه کاهش وزن می شوند، حال آنکه برخی مسیر دشوارتری پیش رو دارند.

در افرادی که دارای تغییرات شناخته شده در ژن FTO هستند، با انجام یک ساعت فعالیت فیزیکی در روز ( پیاده رویی، دوچرخه سواریو…) تاثیر بسیاری بر کاهش وزن دارد و با این عمل خطر ژنتیکی تجمع چربی ها را از میان می رود.

اما در همین راستا، بروز تغییرات دیگر همان ژن که مرتبط با تجمع هر چه بیشتر بافت چربی است، حتی در مقابل فعالیت شدید فیزیکی مقاوم می باشد و فرد را از مزایای آن محروم می کند. در هر حال تا آنجا که موارد منع خاصی وجود نداشته باشد، بدون شک نباید اجازه داد از میزان کارآیی فعالیت فیزیکی کاسته شود.

همه ما از وجود آلرژی ها و حساسیت های غذایی بین خود و خانواده  با خبریم ولی باید توجه داشت که مبنای اصلی بسیاری از این حساسیت هت و عدم تحمل مواد غذایی رویدادهای ژنتیکی است. بنابراین مثال کاربردی دیگر از نوتری ژنتیک، شناخت حساسیت های خاص غذایی می باشند. به طور نمونه کافئین نه تنها در قهوه، بلکه در محصولات غذایی دیگر مثل شکلات، چای و نوشابه های گازدار موجود می باشد. بررسی های علمی نشان داده است که یک ارتباط بهینه بین واریانت های ژن متابولیز کننده CYP1A2 و خطر انفارکتوس وجود دارد.

افرادی که کافئین را به آرامی متابولیز می کنند، ناقل یک واریانت خاص ژن CYP1A2 می باشند و خطر انفارکتوس و دیگر اثرات منفی بر روی بدن بر اساس تعداد فنجان قهوه ، بالا می روند( با مصرف دو فنجان در روز، بیشتر از ۲۰۰ میلی گرم کافئین مصرف می کنند).

بر عکس افرادی با تنوع مناسبتر ژن CYP1A2 (متابولیز سری)، دارای حساسیت کمتری نسبت به این اختلال خواهند بود.

امروزه مراکز معتبر بین المللی و آزمایشگاهی در سطح جهان با توسل به پزشکی شخصی و با استفاده از تکنیک های نوتری ژنتیک نسبت به تدوین پروتوکل های مناسب برای کنترل وزن و اندام افراد و اقدام می کنند که در نهایت منجر به تنظیم سوخت و ساز، عدم بروز حساسیت و تحمل غذایی و نیز بهداشت تغذیه افراد می شود.

در این راستا آزمایشگاه جردن، با انجام مشاوره ژنتیک تغذیه توسط متخصص تغذیه و متخصص ژنتیک در محل آزمایشگاه  به نشانی: خیابان آفریقا، نرسیده به تقاطع میرداماد ،کوچه برادران عمدی ، پلاک ۹ صورت می گیرد. لطفا با شماره ۸۸۷۹۸۹۷۹ از شنبه تا ۴شنبه از ساعت۷ تا ساعت ۲۰ , و پنجشنبه ها از ساعت ۷ تا ساعت ۵ تماس حاصل فرمایید.