تشخیص سرطان کبد یکی از اصلی ترین مواردی است که در سال های اخیر اهمیت زیادی برخوردار است. سرطان بیماری است که در آن سلول های بدن بدون کنترل رشد می کنند. هر ساله در آمریکا ۲۵.۰۰۰ مرد و ۱۱.۰۰۰ زن به سرطان کبد مبتلا می شود وحدود ۱۹.۰۰۰ مرد و ۹.۰۰۰ زن بر اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند. البته سرطان کبد شامل تومور های خوش خیم اعم از همانژیوم، آدنوم کبدی و هیپرپلازی ندولار کانونی نیز می شود. اگر قصد دارید به تشخیص زودهنگام سرطان کبد بپردازید و آزمایش سرطان را بشناسید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
تشخیص اولیه سرطان اولیه کبد با شناخت انواع
برای تشخیص اولیه ابتدا باید به علائم آن توجه کنید و همچنین باید بدانید. آیا ممکن است شما در آینده به این نوع سرطان مبتلا شوید یا خیر؟ چه زمان نیاز به انجام تست های تشخیص سرطان کبد دارید؟ از انواع مختلف آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کارسینوم سلول های کبدی:این نوع از سرطان کبد در بزرگسالان شایعترین نوع ااست.
- کلانژیو کارسینوم داخل کبدی (سرطان مجاری صفراوی) :حدود ۲۰-۱۰% سرطان هایی که از کبد شروع می شوند، کلانژیوکارسینوم داخل کبدی است
- آنژیوسارکوم و همانژیوسارکوم :اینها که از سلول های پوشاننده رگ های خونی کبد شروع می شوند نادر هستند. قرار گرفتن در معرض وینیل کلرید یا دی اکسید توریم (Thorotrast) ، احتمال ابتلا به این سرطان ها را افزایش می دهد.
- هپاتوبلاستوم:یک نوع بسیار نادر سرطان کبد است که در کودکان، معمولا در سنین زیر ۴ سال ایجاد می شود. این نوع از سلول ها شبیه سلول های کبدی جنین هستند.
اگر قصد انجام تست های تشخیص سرطان کبد را دارید، بدانید که مورارد زیر ممکن است در افزایش احتمال خطر موثر باشد.
- جنسیت
- نژاد و قومیت
- هپاتیت ویروسی مزمن
- سیروزکبدی
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- سیروز صفراوی اولیه
- بیماری های متابولیک ارثی
- مصرف زیاد الکل
- مصرف تنباکو
- چاقی
- دیابت نوع ۲
- برخی بیماری های نادر
- تیروزینمی
- کمبود آلفا۱-آنتی تریپسین
- پورفیری پوستی تاردا
- بیماری های ذخیره گلیکوژن
- بیماری ویلسون
- آفلاتوکسین ها
- وینیل کلرید و دی اکسید توریم
- استروئید های آنا بولیک
در عوض موارد زیر فاکتورهایی هستند که خطذ ابتلا به آن را کاهش می دهند.
- واکسن هپاتیت B
- درمان هپاتیت ویروسی
تشخیص سرطان کبد با علائم و نشانه های فیزیکی
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- احساس سیری بسیار پس از یک وعده غذایی اندک
- حالت تهوع یا استفراغ
- کبد بزرگ شده که به صورت پر بودن در زیر دنده ها در سمت راست احساس می شود
- طحالی که بزرگ شده است و به صورت پری زیر دنده ها در سمت چپ احساس می شود
- درد درناحیه شکم یا نزدیک تیغه شانه راست
- تورم یا تجمع مایع در شکم
- خارش
- زردی پوست و چشم (یرقان)
علائم دیگر می تواند شامل تب، بزرگ شدن ورید های شکم که از طریق پوست قابل مشاهده است و کبودی یا خونریزی غیر طبیعی باشد. ر صورت مشاهده این علائم ممکن است تست های تشخیص سرطان کبد برای شما تجویز شود.
برخی از تومور های کبدی هورمون هایی می سازند که بر روی اندام های دیگرغیر از کبد عمل می کنند. این هورمونها ممکن است باعث:
- سطح بالای کلسیم خون (هایپرکلسمی)، که میتواند باعث تهوع، گیجی، یبوست، ضعف یا مشکلات عضلانی شود.
- سطح پایین قند خون(هیپوگلیسمی) که می تواند باعث خستگی یا غش شود.
- بزرگ شدن سینه (ژینکوماستی) و یا کوچک شدن بیضه ها در مردان
- تعداد بالای گلبول های قرمز خون (اریتروسیتوز) که می تواند باعث قرمزی و برافروختگی شود.
- سطح بالای کلسترول
اصلی ترین تست های تشخیص سرطان کبد
از جمله تست های تشخیص سرطان کبد می تون به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- MRI
- آنزیوگرافی
- اسکن استخوان
- بیوپسی
- تست های آزمایشگاهی
در بزرگسالان مبتلا به بیماری کبد، سرطان کبد، زنان باردار یا سایر سرطان ها سطوح بالاتری از این پروتئین یافت می شود. افزایش سطح سرمی AFP در ۹۰% بیماران مبتلا به هپاتوم مشاهده می شود. هر چه سطح AFP بیشتر باشد، بار تومور بیشتر است. اگر بیمار به درمان ضد نئوپلاستیک پاسخ دهد، کاهش AFP مشاهده می شود.
اگر سطح AFP در فردی که تومور کبدی دارد بسیار بالا باشد، می تواند نشانه ای از وجود سرطان کبد باشد. اما سرطان کبد تنها دلیل سطوح بالای AFP نیست. AFP برای هپاتوم اختصاصی نیست، اگر چه سطوح بسیار بالا برای تشخیص هپاتوم تشخیصی است. سایر شرایط نئوپلاستیک مانند سلول زایای غیر سمینوماتو و تراتوم بیضه ها، کیسه زرده و تومور های سلول زایای تخمدان ها و تا حدی بیماری هوچکین، لنفوم و کارسینوم سلول کلیوی با افزایش سطح AFP مرتبط است. در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان کبد اولیه سطوح طبیعی AFP را می توان مشاهده نمود. در طول درمان، می توان از این آزمایش برای ارائه ایده ای از نحوه عملکرد آن استفاده کرد، زیرا در صورت موثر بودن درمان، سطح AFP باید پایین بیاید.
آزمایش های هپاتیت ویروسی برای تشخیص سرطان کبد
این تست های تشخیص سرطان کبد توصیه شود. هپاتیت، التهاب کبد ناشی از ویروس ها، مصرف الکل، داروها، سموم یا سپسیس باکتریایی شدید است. ویروس هپاتیت B به عنوان هپاتیت سرمی شناخته می شود. دوره کمون طولانی ۵ هفته تا ۶ ماه دارد. HBV بیشتر از طریق انتقال خون، منتقل می شود؛ با این حال می تواند از طریق قرار گرفتن در سایر مایعات بدن نیز منتقل شود.
دریافت کنندگان انتقال خون ، همجنس گرایان مرد، بیماران دیالیزی، بیماران پیوندی، مصرف کنندگان مواد داخل وریدی و بیماران مبتلا به لوسمی و لنفوم با افزایش بروز HBV همراه هستند.
یک کپسول بیرونی که هسته داخلی را احاطه کرده است، HBV را تشکیل می دهد. آنتی ژن سطحی هپاتیت B (HbsAg) از کپسول بیرونی بوجود می اید که قبلا انتی ژن استرالیایی نامیده می شد. آنتی ژن هسته HBV (HBcAg) در داخل هسته یافت می شود. در هسته آنتی ژن دیگری به نام آنتی ژن e هپاتیت B (HBeAg) نیز یافت می شود. برای تشخیص این آنتی بادی ها و آنتی ژن ها از آزمایشی هایی استفاده می شود، که شامل:
- B (HbsAg)
- B (HBsAb)
- B (HBcAg)
- B (HBcAb)
- e هپاتیت B (HBeAg)
- e هپاتیت B (HbeAb)
آزمایش DNA هپاتیت B از دیگرتست های تشخیص سرطان کبد
تشخیص DNA، HBV به عنوان یک آزمایش مهم در تعدادی از تنظیمات بالینی عمل می کند. در تشخیص زود هنگام عفونت HBV، نظارت بر بیماری، و تعیین سطوح پایین ویرمی در بیماران مبتلا به HBV غیر تکراری و هپاتیت مزمن مفید است.
آزمایش های عملکرد کبد
از انجایی که سرطان کبد اغلب در کبد هایی که قبلا توسط هپاتیت یا سیروز آسیب دیده اند ایجاد می شود، پزشکان باید از وضعیت کبد قبل از شروع درمان مطلع شوند.
گای اوقات از آزمایش خون برای ارزیابی کبد استفاده می شود. به این ترتیب به آن آزمایش عملکرد کبد می گویند.
این آزمایش ها سطح آنزیم ها و پروتئین های خاص را در خون اندازه گیری می کند. از آزمایش های رایج عملکرد کبد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آلانین ترانس آمیناز alanine transaminase (ALT)
آنزیمی که با تبدیل پروتئین ها به انرژی به سلول های کبد کمک می کند. هنگامی که کبد اسیب می بیند، ALT در جریان خون ازاد می شود و سطح آن افزایش می یابد.
آسپارتات ترانس آمیناز Aspartate transaminase (AST)
آنزیمی است که به متابولیسم اسید های آمینه کمک می کند. مانند ALT، AST به طور معمول در خون در سطح پایین وجود دارد. افزایش سطح AST ممکن است نشان دهنده آسیب کبدی، بیماری یا آسیب عضلانی باشد.
الکالین فسفاتاز Alkaline phosphatase (ALP)
آنزیمی که در تجزیه پروتیئن ها مهم و در کبد و استخوان تولید می شود آلکالین فسفاتاز نامیده می شود. سطوح بالاتر از حد نرمال ALP ممکن است نشان دهنده اسیب یا بیماری کبدی مانند مسموم شدن مجاری صفراوی یا برخی بیماری های استخوانی باشد.
آلبومین و پروتئین کل
یکی دیگر از پروتئین هایی که در کبد ساخته می شود آلبومین نام دارد. بدن برای مبارزه با عفونت ها و انجام وظایف دیگر به این پروتین ها نیاز دارد. سطوح پائین تر از حد نرمال البومین و پروتئین کل ممکن است نشان دهنده آسیب یا بیماری کبدی باشد.
بیلی روبین
ماده ای که در طی تجزیه طبیعی گلبول های قرمز تولید می شود، بیلی روبین نامیده می شود. بیلی روبین از طریق مدفوع دفع می شود آسیب یا بیماری کبدی یا انواع خاصی از کم خونی ممکن است با افزایش سطح بیلی روبین ایجاد شود.
گاما گلوتامیل ترانسفراز Gamma-glutamyltransferase(GGT)
آنزیمی در خون است. سطوح بالاتر از حد طبیعی ممکن است نشان دهنده اسیب کبدی یا مجرای صفراوی باشد.
لاکتاتدهیدروژناز lactate dehydrogenase(LD)
آنزیمی است که در کبد یافت می شود. بسیاری از اختلالات همچنین آسیب کبدی می توانند باعث افزایش سطح این آنزیم شوند.
آزمایش های لخته شده خون سرطان کبد را تشخیص می دهد!
کبد همچنین پروتئین هایی می سازد که به لخته شدن خون در هنگام خونریزی کمک می کنند. کبد آسیب دیده ممکن است به اندازه کافی از این عوامل لخته کننده تولید نکن که می توانند خطر خونریزی شما را افزایش دهند.
سنجش فاکتور V factor V assay
این یکی از فاکتور هایی است که عوامل موثر ب لخته شدن خون فرد را اندازه گیری می کند. اگر این فاکتر از میزان طبیعی پایین تر باشد، می تواند نشان دهنده ببیماری های کبدی مثل DIC باشد
سطح فیبرینوژن Fibrinogen level
پروتئینی است توسط کبد ساخته می شود. سطوح بالای فیبروینوژن با افزایش خطر بیماری عروق کرونر قلب (CHD)، سکته مغزی، انفارکتوس میوکارد (MI) و بیماری شریانی محیطی مرتبط است. سطوح کاهش یافته را می توان در بیماران مبتلا به بیماری کبدی، حالت سوء تغذیه و انعقاد های مصرفی (مانند انعقاد داخل عروقی منتشر) مشاهده کرد.
زمان پروترومبین Prothrombin time
پروتیئن دیگری است که کبد تولید می کند. آزمایش پروترومبین خون مدت زمانی که طول می کشد تا خون لخته شود را اندازه گیری می کند. که ۲۵ تا ۳۰ ثانیه معمولا طول می کشد. داروهای رقیق کننده باعث افزایش این مدت می شود. سایر دلایل نتایج غیر طبیعی شامل هموفیلی، بیماری کبد و سوء جذب است.
زمان ترمبین Thrombin time
اندازه گیری میزان عملکرد فیبرینوژن توسط زمان ترومبین انجام می پذیرد.. زمانی که این فاکتر غیر طبیععی باشد، این می تواند نشان دهنده برخی بیماری های کبدی و بیماری های ارثی باشد.
نتایج غیر طبیعی ممکن است به دلیل اختلالات فیبرینوژن ارثی، بیماری کبد، برخی سرطان ها و داروهایی باشد که بر لخت شدن خون تاثیر می گذارند.
آزمایش های عملکرد کلیه در تشخیص سرطان کبد
ازمایش های نیتروژن اوره خون (BUN) و سطح کراتینین اغلب برای ارزیابی عملکرد کلیه ها انجام می شود.
نیتروژن اوره خون Blood urea nitrogen(BUN)
این آزمایش مواد زائد در خون را بررسی می کند. میزان نیتروژن خون توسط آزمایش BUN اندازه گیری می شود. نیتروژن اوره به عنوان محصول نهایی متابولیسم و تجزیه پروتیئن در کبد تشکیل می شود. سنتز اوره به کبد بستگی دارد. در بیماران مبتلا به بیماری شدید اولیه کبد، BUN کاهش یافته است.
آزمایش کراتین سرم
این آزمایش خون بررسی می کند که آیا کراتین در خون تجمع می یابد یا خیر. کلیه ها معمولا کراتینین را از خون کاملا فیلتر می کنند. سطح بالای کراتینین نشان دهنده بیماری کلیوی است.
- شمارش کامل سلول های خون CBC : این ازمایش سطح گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را اندازه گیری می کند. می تواند در مورد نحوه عملکرد مغز استخوان را بیان کند.
- تومور مارکر ها
Des -gamma -carboxy-prothrombin (DCP)
DCP به عنوان پروتئین ناشی از عدم وجود ویتامین K یا آنتاگونیست II ((PIVKA-II شناخته می شود، که شکل غیر طبیعی پروتئین انعقادی پروترومبین است. که یک پروتورمبین غیر عملکردی است. در کبد طبیعی، پروترومبین قبل از انتشار در خون محیطی، تحت کربوکسیلاسیون پس از ترجمه قرار می گیرد. کربوکسیلاسیون بقایای اسید امینه های پایانی خاص گلوتامیک را به اسید گاما کربوکسی گلوتامیک تبدیل می کند. کربوکسیلاز وابسته به ویتامین K که مسئول کربوکسیلاسیون است در بسیاری از سلول های سرطان کبد (HCC) و یک پروترومبین غیر طبیعی با تمام یا مقداری اسید گلوتامیک تبدیل نشده ترشح می شود.
Glypican 3
گلیپیکان ۳ پروتئینی است که در جنین یافت می شود وشاملمورفولوژی رشد کودک در رحم مادر می باشد. بیان آن در بزرگسالان کاهش یافته یا حتی خاموش می شود. ایمونوهیستوشیمی (IHC) پیشنهاد می کند، اگر این پروتئین به مقدار زیاد یافت شود، نشانه ای از کارسینوم کبدی است. کارسینوم هپاتوسلولار نوعی تومور است که بیان GPC3 زیادی در خود دارد. GPC3 نشانگر HCC نامیده می شود، زیرا به یافتن تنوع بین سه نوع وقوع تومور در مورد سرطان کبد کمک می کند. کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) کلانژیوکارسینوم داخل کبدی (ICC) و ترکیبی از سلول های کبدی و کلانژیوکارسینوم (CHC) سه نوع سرطان در انواع سرطان کبد هستند.
آزمایش های شیمی خون و سایر آزمایش ها
این آزمایش ها سطح تعدادی از موادی که ممکن است تحت تاثیر سرطان کبد قرار گیرند، را در خون بررسی می کند. تغییراتی مانند: افرایش سطح کلسیم خون و کاهش سطح گلوکز خون ممکن است در سرطان کبد ایجاد گردد. سرطان کبد همچنین گاهی اوقات می تواند سطح کلسترول خون را افزایش دهد، بنابراین این مورد نیز ممکن است بررسی شود. برای تشخیص سرطان کبد ممکن است نیاز به ترکیبی از آزمایش های تشخیصی باشد.
نویسنده : اصغر عباسی ملکی