آزمایش ویتامین B12 (کوبالامین)

ویتامین B12 یک نوع ویتامین محلول در آب است که به ساخت گلبول‌های قرمز خون (RBC) و DNA در تمامی سلول های بدن کمک می کند.
بدن انسان قادر به ساخت ویتامین B12 نبوده و باید از غذا و نوشیدنی هایی که حاوی ویتامین B12 هستند، آن را دریافت کند همچنین بدن انسان می تواند تا ۴ سال این ویتامین را در خود ذخیره کند.
تقریبا ۱.۵ تا ۱۵ درصد افراد به شرح زیر دچار کمبود ویتامین B12 هستند:

• حداقل ۳ درصد از افراد ۲۰ تا ۳۹ ساله
• حداقل ۴ درصد از افراد ۴۰ تا ۵۹ ساله
• حداقل ۶ درصد از افراد بالای ۶۰ سال

برای گرفتن وقت آزمایش می‌توانید از این طریق هم با ما در ارتباط باشید.

کدام مواد غذایی حاوی ویتامین B12 هستند؟

ویتامین B12 به طور طبیعی در طیف وسیعی از غذاهای حیوانی یافت می شود همچنین تولیدکنندگان صنعت مواد غذایی مقادیری از ویتامین B12 را به برخی از غذاهای غنی شده اضافه می کنند.
شما میتوانید از طریق خوردن مواد غذایی زیر، مقادیر مورد نیاز Vitamin B12 را دریافت نمایید:
ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ، صدف، جگر، شیر و سایر محصولات لبنی حاوی ویتامین B12
همچنین برخی از غلات صبحانه، مخمر های مغذی و محصولات غذایی با ویتامین B12 غنی شده اند.

آیا مکمل های غذایی حاوی ویتامین B12 هستند؟

ویتامین B12 در مکمل های مولتی ویتامین، مولتی مینرال، مکمل های کمپلکس B12 و مکمل هایی که صرفا حاوی ویتامین B12 هستند، موجود است.
مقادیر ویتامین B12 موجود در مکمل ها متفاوت است. برخی از مکمل ها، دوز ویتامین B12 را بسیار بالاتر از مقادیر توصیه شده ارائه می کنند به عنوان مثال ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میکروگرم اما بدن تنها درصد کمی از آن را جذب می کند. شما می توانید برچسب روی مکمل را بررسی کنید تا ببینید یک مکمل حاوی چه مقدار ویتامین B12 است.
به طور کل روش های درمانی در صورت کمبود ویتامین B12 در بدن به شرح زیر است :
۱- داروهای خوراکی حاوی ویتامین B12
۲- تزریق عضلانی ویتامین B12
۳- ژل بینی حاوی ویتامین B12
۴- اسپری بینی حاوی ویتامین B12

آیا بدن من به میزان کافی ویتامین B12 دریافت می کند؟

اکثر مردم، ویتامین B12 مورد نیاز بدن را از طریق رژیم غذایی خود دریافت می کنند اما بعضی از افراد در جذب ویتامین B12 از غذا دچار مشکل هستند.
جذب ویتامین B12 از غذا طی یک فرآیند دو مرحله ای اتفاق می افتد:
ابتدا اسیدهیدروکلریک موجود در معده، ویتامین B12 را از پروتئینی که به آن متصل است، جدا می کند و سپس ویتامین B12 آزاد شده با پروتئین ساخته شده توسط معده به نام فاکتور داخلی ترکیب می شود و بدن آنها را جذب می کند.
ویتامین B12 موجود در مکمل های غذایی به پروتئین متصل نیستند و نیازی به مرحله ی اول فرایند جذب نیست با این حال باید با فاکتور داخلی ترکیب شود.

کدام دسته از افراد در جذب یا دریافت ویتامین B12 مشکل دارند؟

۱- بسیاری از افراد مسن، اسید هیدروکلریک کافی در معده خود ندارند تا ویتامین B12 را که به طور طبیعی در غذا وجود دارد، جذب کنند. افراد بالای ۵۰ سال باید بیشتر ویتامین B12 مورد نیاز بدن خود را از غذا های غنی شده یا مکمل های دارویی دریافت نمایند.
۲- افراد مبتلا به بیماری اتوایمیون گاستریت آتروفیک ممکن است به میزان کافی ویتامین B12 را جذب نکنند زیرا اسید هیدرو کلریک و فاکتور داخلی کمی در معده فرد مبتلا تولید می شود.
۳- بدن افراد مبتلا به کم خونی پرنیشیوز (Pernicious Anemia)، فاکتور داخلی مورد نیاز برای جذب ویتامین B12 را تولید نمی کنند و در جذب ویتامین B12 از غذا و مکمل ها مشکل دارند. در اینگونه موارد معمولا پزشکان تزریق ویتامین B12 را پیشنهاد می دهند اگر چه دوز های بالای ویتامین B12 خوراکی هم میتواند موثر باشد.
۴- افرادی که انواع جراحی معده یا روده را انجام داده اند (برای کاهش وزن، تمام یا قسمتی از معده خود را برداشته اند) ممکن است اسید هیدروکلریک و فاکتور داخلی کافی در بدن تولید نکنند.
۵- افراد مبتلا به اختلالات معده و روده کوچک مانند بیماران مبتلا به بیماری سلیاک، کرون و همچنین عفونت وآلودگی با کرم های انگلی ممکن است ویتامین B12 کافی جذب نکنند.
۶- افرادی که غذاهای حیوانی به میزان کافی نمی خورند (مانند گیاهخواران) در رژیم غذایی خود ویتامین B12 کافی دریافت نمی کنند. همچنین نوزادان زنان بارداری که گیاه خوار هستند، ممکن است ویتامین B12 به میزان کافی دریافت نکنند.
۷- افرادی که کمبود Transcobalamin II دارند : یک نوع اختلال ژنتیکی نادر می باشد که انتقال ویتامین B12 به بدن را مختل می کند.
۸- افرادی که به صورت بی رویه الکل مصرف می کنند، به دلیل آسیب دیدن سیستم گوارش ممکن است با کمبود ویتامین B12 رو به رو باشند.
۹- دارو ها : مصرف داروهایی همچون لانزوپرازول، امپرازول، سایمتیدین، متفورمین و کلرامفنیکل روی جذب ویتامین B12 تاثیر گذارند.

عوارض کمبود ویتامین ب ۱۲

اگر بدن ما به میزان کافی ویتامین B12 دریافت نکند، چه اتفاقی می افتد؟
همانطور که اشاره شد، ویتامین B12، یک ویتامین بسیار مهم و ضروری در روند خون سازی، متابولیسم، عملکرد اعصاب و غده تیروئید می باشد در نتیجه کمبود این ویتامین منجر به انواع کم خونی ( کم خونی مگالوبلاستیک، فقر آهن)، افزایش مقدار هموسیستئین، اختلال در عملکرد اعصاب حرکتی و حسی و … شده و علائم زیر را به دنبال دارد :

۱- احساس خستگی و ضعف
۲- رنگ پریدگی
۳- تپش قلب
۴- کاهش اشتها و کاهش وزن
۵- ناباروری و سقط جنین : کمبود ویتامین B12 در آقایان باعث اختلال نعوظ و در خانم ها با اختلال در تخمک گذاری و نیز سقط های مکرر همراه است.
۶- گز گز کردن و بی حس شدن دست و پا
۷- مشکلات افسردگی، ضعف حافظه، زوال عقل، اختلال در تعادل و راه رفتن، اختلال تمرکز
۸- عدم رشد یا تاخیر در رشد با تاثیر در منحنی رشد استاندارد نوزادان
۹- تاری دید ( به علت آسیب به عصب بینایی)
۱۰- درد و التهاب دهان و زبان ( گلوسیت و استوماتیت)
۱۱- سر درد ( سر درد یکی از شایع ترین علائم در افراد با کمبود ویتامین B12 است و در یکی از مطالعات انجام گرفته افراد مبتلا به سر درد میگرنی سطح ویتامین B12 خون پایین تری نسبت به افراد بدون سر درد میگرنی داشته اند)
۱۲- کم کاری تیروئید ( هیپوتیروئیدیسم) : به علت عدم تولید کافی هورمون توسط غده تیروئید
۱۳- سرگیجه : به علت کم خونی و کمبود اکسیژن در اندام ها
۱۴- ریزش مو
بنابراین در صورت کمبود Vitamin B12 حتما بایستی اقدامات درمانی لازم صورت گیرد.

آیا ویتامین ب ۱۲ با دارو ها یا سایر مکمل های غذایی تداخل دارد؟

بله، ممکن است با برخی از دارو ها به شرح زیر تداخل داشته باشد:
۱- دارو های مهار کننده اسید معده
افرادی که دچار مشکلات معده مانند ریفلاکس معده و زخم معده هستند و از دارو های مهار کننده اسید معده استفاده می کنند، این دارو ها با کاهش ترشح اسید هیدروکلریک در معده، جذب Vitamin B12 را مختل می کنند. امپرازول، لانزوپرازول، سایمتیدین، رانیتیدین و … از جمله دارو های مهار کننده اسید معده هستند.
۲- متفورمین
متفورمین دارویی جهت درمان و کنترل دیابت است که می تواند روند جذب vitamin B12 را کاهش دهد.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب ۱۲ (Vitamin B12)

این نوع کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن گلبول های قرمز سالم کافی نداشته باشد. کمبود ویتامین B12 و اسید فولیک باعث نقص در سنتز DNA و RNA شده و به این ترتیب در نتیجه به هنگام تکثیر و ساخت گلبولهای قرمز خون (RBC) هسته تقسیم نشده ولی سیتوپلاسم سالم بوده و به رشد و تقسیم ادامه می دهد در نتیجه به دلیل عدم تقسیم صحیح، گلبول های قرمز خون بزرگ شده (مگالوبلاستیک) و آنمی مگالوبلاستیک ( گلبول های قرمز با MCV افزایش یافته) در فرد به وجود می آید. در اغلب افراد همزمان کاهش تعداد گلبول های سفید (لکوپنی) و کاهش تعداد پلاکت های خون (ترومبوسیتوپنی) دیده می شود.
در صورت وجود همزمان آنمی مگالوبلاستیک و آنمی فقر آهن، ممکن است MCV فرد نرمال باشد.

ویتامین B12 در دوران بارداری

ویتامین B12 در دوران بارداری برای رشد مغز و نخاع جنین ضروری بوده همچنین به ساخت گلبول های قرمز خون و DNA سالم کمک می‌کند.
بنابراین خانم های بارداری که گیاه خوار هستند بهتر است با مشورت پزشک، مکمل‌های حاوی ویتامین B12 دریافت کنند.
مطالعات نشان داده اند نوزادانی که در دوران بارداری از مادران با سطوح پایین ویتامین B12 متولد می شوند، بیشتر در معرض خطر مشکلاتی از قبیل نقص لوله عصبی(NTD) قرار دارند.
خانم های باردار و شیرده کمی بیش از حد معمول به ویتامین B12 نیاز دارند:
ویتامین B12 مورد نیاز خانم های باردار : ۲.۶ میکروگرم در روز
ویتامین B12 مورد نیاز خانم های شیرده : ۲.۸ میکروگرم در روز
ویتامین B12 مورد نیاز خانم های غیر باردار : ۲.۴ میکروگرم در روز
بهترین غذا های پیشنهادی حاوی ویتامین B12 در دوران بارداری غذا های حیوانی از جمله ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و محصولات لبنی می باشند. غذا های گیاهی ویتامین B12 ندارند مگر آنکه غنی شده باشند.

بیشتر بخوانید : دیابت بارداری

آزمایش تشخیص کمبود ویتامین B12

آزمایش Vitamin B12 بر روی نمونه خون وریدی انجام می شود و نشان می دهد که آیا سطح ویتامین B12 در بدن شما طبیعی است یا خیر.

شرایط قبل از آزمایش :

• بهتر است ۸ ساعت ناشتا باشید.
• از مصرف مکمل حاوی ویتامین B12 قبل از آزمایش خودداری کنید.
• از مصرف مشروبات الکلی قبل از آزمایش خودداری کنید.

چه زمانی انجام آزمایش ویتامین ب ۱۲ توسط پزشک توصیه می شود؟

به طور معمول هنگامیکه بیمار علائم کمبود ویتامین B12 (که قبل تر به طور مفصل به آنها اشاره شد) داشته باشد، انجام آزمایش ویتامین B12 جهت تشخیص کمبود احتمالی این ویتامین و شروع درمان مناسب، توصیه می شود.البته لازم به ذکر است که در کنار این آزمایش، آزمایش های دیگری همچون CBC، تعیین سطح فولیک اسید خون، هموسیستئین، بررسی لام خون محیطی، مقدار آنزیم های کبدی، LDH ، بیلی روبین، آزمایش های تیروئید، هورمون های FSH و LH نیز بسیار کمک کننده هستند.

تمامی این آزمایش ها در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن قابل انجام است. جهت هماهنگی اعزام نمونه گیر به محل با شماره های ۰۹۱۲۸۹۰۵۰۶۶ و ۰۹۱۲۸۹۰۵۰۶۵ تماس حاصل فرمائید.

گردآورنده : سرکار خانم غزال گلابچی فرد
تایید صحت علمی : سرکار خانم دکتر بهناز ایراندوست
کپی با ذکر منبع بلامانع است.
منابع :
HTTPS://ODS.NIH.GOV (National institutes of Health)
https://www.babycenter.com/
https://www.nhs.uk/