عفونت دستگاه ادراری (UTI) زمانی رخ می دهد که یک پاتوژن (میکرو ارگانیسم عامل بیماری) وارد دستگاه ادراری شده و در آن رشد کند، دستگاه ادراری شامل یک جفت کلیه و حالب (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه می برند)، یک مثانه و یک مجرای ادرار می باشد.
سیستم ادراری وظیفه تمیز کردن و فیلتر کردن خون و تولید ادرار به عنوان یک ماده زائد را بر عهده دارد. عفونت دستگاه ادراری منجر به بروز علائمی می شود که ممکن است شامل احساس سوزش هنگام ادرار کردن، افزایش دفعات ادرار، ناراحتی در شکم، درد در پهلوها، تب و غیره باشد.
عفونت های دستگاه ادراری شایع می باشد و زنان بیشتر از مردان مبتلا می شوند. برای درمان UTI از آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. همچنین با پیروی از برخی تغییرات سبک زندگی، شانس ابتلا به عفونت را می توان کاهش داد.
علت عفونت های دستگاه ادراری
معمولاً بدن انسان، پاتوژن ها را از سیستم ادراری دور نگه می دارد، اما گاهی اوقات این عوامل بیماری زا از مکانیسم دفاعی فرار کرده و باعث بیماری می شوند. پاتوژن ها عمدتاً دستگاه ادراری تحتانی از جمله مثانه و مجرای ادرار را آلوده می کنند. با این حال، ممکن است باعث آلودگی دستگاه ادراری فوقانی، از جمله کلیه ها شوند.
شایع ترین باکتری ایجاد کننده عفونت ادراری E. coli با ارگانیسم های کمتر رایج شامل استافیلوکوک، کلبسیلا، سودوموناس، ویروس ها و قارچ ها است. این پاتوژن ها می توانند از سه مسیر وارد بدن شوند: گسترش از طریق مجرای ادرار، خون یا ناحیه اطراف مقعد.
انواع عفونت های دستگاه ادراری
📌 اورتریت
اگر مجرای ادرار تحت تأثیر قرار گیرد، منجر به اورتریت می شود. ممکن است علائمی مانند ترشح و سوزش ادرار ایجاد شود.
📌 سیستیت
هنگامی که مثانه تحت تأثیر قرار می گیرد، سیستیت نامیده می شود. این نوع معمولا شایع تر است و باعث ناراحتی پایین شکم، افزایش دفعات ادرار و خون در ادرار می شود.
📌 پیلونفریت حاد
عفونت ممکن است از مجرای ادرار و مثانه شروع شود و به یک یا هر دو کلیه برسد و باعث پیلونفریت شود که منجر به تب و لرز، حالت تهوع، استفراغ و درد پهلوها می شود. پیلونفریت حاد نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
عوامل خطر عفونت های دستگاه ادراری
عوامل خطر زیر ممکن است شانس افراد را برای ابتلا به عفونت ادراری افزایش دهد:
۱. جنسیت
زنان به دلیل فاصله کم بین مقعد و مجرای ادرار بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ادراری هستند. استفاده از برخی از داروهای ضد بارداری خطر یائسگی را افزایش می دهد. کاهش سطح هورمون استروژن پس از یائسگی ممکن است منجر به کاهش سطح ارگانیسم های محافظ در واژن و آتروفی واژن شود و شانس ابتلا به UTI را افزایش دهد.
در مردان مسن تر، غده پروستات بزرگ شده و مانع از خروج ادرار می شود و خطر ابتلا به عفونت ادراری افزایش می یابد. مثانه و مجرای ادرار نیز می توانند همزمان با غده پروستات آلوده شوند.
۲. فعالیت جنسی
زنان فعال جنسی بیشتر در معرض ابتلا به UTI هستند.
۳. کاتترهای ادراری
اگر به دلیل بی حرکتی، جراحی اخیر یا بیماری عصبی، کاتتر در دستگاه ادراری قرار داده شود، ممکن است خطر عفونت ادراری افزایش یابد. کاتتر یک لوله قابل انعطاف می باشد که برای تخلیه مثانه و جمع آوری ادرار در کیسه ادرار استفاده می شود.
۴. ناهنجاریهای ساختاری در دستگاه ادراری
گاهی اوقات، ناهنجاریهای ساختاری دستگاه ادراری وجود دارد که در نتیجه تجمع ادرار و عفونتهای ادراری مکرر ایجاد میشود. اینها ممکن است شامل دریچههای اضافی، کلیههای کوچک و یک حالب نامتقارن در کودکان باشد، در حالی که سنگ، یبوست و بزرگی پروستات در بزرگسالان شایعتر است.
۵. سیستم ایمنی ضعیف
سیستم ایمنی ضعیف به دلیل دیابت یا داروهای سرطان (شیمی درمانی) نیز می تواند خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.
۶. بارداری
تغییرات هورمونی در بارداری منجر به تغییرات خاص دستگاه ادراری می شود که فردرا مستعد ابتلا به UTI می کند. علاوه بر این، رحم باردار به مثانه فشار وارد می کند که مانع از تخلیه کامل مثانه می شود و آن را مستعد عفونت می کند.
سایر عوامل خطر ممکن است شامل ابزارهای جدید دستگاه ادراری، مواجهه اخیر با آنتی بیوتیک ها، عفونت های مکرر، سن بالا باشد.
بیشتر بخوانید: آزمایش سیتولوژی ادرار چیست؟
علائم عفونت دستگاه ادراری
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن (دیزوریا)
- افزایش دفعات میل به ادرار کردن
- ادراری که ممکن است کدر، خونی یا بدبو باشد.
- ناراحتی یا درد در قسمت تحتانی شکم
- اگر کلیه ها تحت تاثیر قرار گرفته باشند (پیلونفریت حاد)، ممکن است افراد، تب، لرز، حالت تهوع، استفراغ و درد پهلو یا کمر داشته باشند.
- کودکان مبتلا به UTI ممکن است تب، تحریک پذیری، اشکال در غذا خوردن، شب ادراری داشته باشند.
تشخیص عفونت های دستگاه ادراری
معمولاً تشخیص UTI بدون عارضه بر اساس علائم و نشانه ها انجام می شود. با این حال، در صورت عدم تشخیص، ممکن است پزشک از افراد بخواهد که چند آزمایش انجام دهند.
✔ آزمایش ادرار
افراد باید یک نمونه ادرار تمیز تحویل دهند که در آزمایشگاه از نظر نیتریت های ادرار، گلبول های سفید خون (لکوسیت ها)، لکوسیت استراز و گلبول های قرمز خون بررسی می شود.
✔ کشت ادرار
این آزمایش ممکن است در موارد غیر قابل حل تجویز شود. در این آزمایش، ارگانیسم عامل بیماری در آزمایشگاه رشد می کند و حساسیت آن به آنتی بیوتیک ها ارزیابی می شود.
✔ مطالعات تصویربرداری
افرادی که عفونت ادراری مکرر دارند، پزشک ممکن است مطالعات تصویربرداری مانند اولتراسوند، سی تی اسکن یا MRI را برای بررسی ناهنجاریهای ساختاری و سنگها توصیه کند.
✔ سیستوسکوپی
در این آزمایش، یک لوله انعطاف پذیر با دوربین در مجرای ادراری قرار می گیرد تا داخل مثانه را مشاهده کند.
تشخیص های افتراقی
- واژینیت/سرویسیت: در زنان، عفونت واژن (واژینیت) یا دهانه رحم (سرویسیت) ممکن است گاهی با عفونت ادراری اشتباه گرفته شود.
- پروستاتیت: در مردان، عفونت غده پروستات ممکن است به عنوان UTI اشتباه گرفته شود.
- سایر موارد: گاهی اوقات، درمان با برخی داروها یا پرتودرمانی نیز علائمی شبیه به عفونت ادراری دارد.
درمان عفونت های دستگاه ادراری
آنتی بیوتیک ها معمولا برای درمان عفونت های دستگاه ادراری استفاده می شود. دوز و مدت درمان به علائم و تصمیم پزشک بستگی دارد.
- تری متوپریم/سولفامتوکسازول
- نیتروفورانتوئین
- فسفومایسین
- فلوروکینولون ها (سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین) ممکن است به عنوان درمان خط دوم استفاده شوند.
- سفالوسپورین ها (سفالکسین) نیز می توانند به عنوان درمان خط دوم استفاده شوند.
بیشتر بخوانید: آزمایش کراتینین ادرار و سلامت کلیه ها
معمولاً دوره کوتاهتری از آنتیبیوتیکها برای عفونتهای ادراری بدون عارضه تجویز میشود که طی ۳-۶ روز بهبود مییابد. برای عفونت های ادراری پیچیده، درمان ممکن است بیشتر طول بکشد.
پیشنهاد ما برای شما
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن با بیش از ۲۳ سال فعالیت یکی از معتبر ترین آزمایشگاه ها در سطح تهران می باشد که شما می توانید جهت انجام آزمایش کامل و کشت ادرار به آن مراجعه کنید. شما با مراجعه به آزمایشگاه جردن می توانید تمامی آزمایش های خود را بدون معطلی تحت پوشش بیمه های پایه و تکمیلی انجام دهید.