بیماری یرقان و آزمایش بیلی روبین

بیماری یرقان یا زردی وضعیتی است که با تغییر رنگ مایل به زرد در پوست و صلبیه (لایه سفید بیرونی چشم) مشخص می شود. این بیماری اغلب در نوزادان تازه متولد شده و برخی بزرگسالان اتفاق می افتد. زردی به دلیل سطوح غیر طبیعی بیلی روبین در خون ایجاد می شود. سلول های خونی در بدن پس از یک بازه زمانی مشخص، تحت یک فرآیند تجزیه طبیعی قرار می گیرند. بیلی روبین به عنوان محصول این فرآیند، آزاد و از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود. در صورت مختل شدن این روند طبیعی در بدن، مقدار زیادی بیلی روبین آزاد می شود که باعث زردی می شود. آزمایش بیلی روبین در این موارد تجویز می شود.

علت بیماری یرقان

علت بیماری زردی بسته به متابولیسم بیلی روبین به سه نوع تقسیم می شوند. از آنجایی که سلول های خونی معمولاً برای فرآیند تجزیه از کبد عبور می کنند، این سه نوع به عنوان علل پیش کبدی، کبدی و پس از کبدی طبقه بندی می شوند.

• علل پیش کبدی زردی با افزایش تجزیه سلول های خونی در بدن مرتبط است. این می تواند به دلیل کم خونی داسی شکل، تالاسمی، مالاریا، کم خونی همولیتیک، اسفروسیتوز و غیره باشد. تجزیه بیش از حد سلول های خونی منجر به افزایش سطح بیلی روبین می شود.

• علل کبدی زردی در درجه اول مربوط به بیماری ها یا شرایطی است که بر کبد تأثیر می گذارد. یکی از بیماری های شایعی که به کبد آسیب می رساند، هپاتیت است. عوامل دیگر عبارتند از مسمومیت با الکل، مسمومیت دارویی، سیروز، سندرم گیلبرت، و غیره. آسیب سلول های کبدی، تجزیه طبیعی سلول های خونی را مختل می کند. از این رو سطح بیلی روبین در جریان خون افزایش می یابد.

• علل پس از کبدی با انسداد مجرای صفراوی همراه است که بیلی روبین متابولیزه شده را برای دفع از کبد خارج می کند. این می تواند به دلیل عوامل متعددی از جمله سنگ های مجرای صفراوی، تنگی مجرای صفراوی، سرطان لوزالمعده، پانکراتیت و غیره رخ دهد. این امر مانع از دفع طبیعی بیلی روبین می شود و در نتیجه سطوح بالای این ترکیب در خون ایجاد می شود.

عوامل خطر و اپیدمیولوژی

عوامل خطر زردی با علل آن مرتبط است. نوزادان تازه متولد شده در معرض بالاترین خطر ابتلا به زردی هستند زیرا سیستم آنها رشد نکرده است. بروز زردی در بزرگسالان به عوامل مختلفی بستگی دارد. الکل یک عامل خطر مهم است زیرا مصرف بیش از حد الکل می تواند عملکرد طبیعی کبد را محدود کند. استفاده از داروهای غیرقانونی، سموم یا استروئیدها ممکن است بر کبد تأثیر بگذارد و باعث مسمومیت کبد شود. سایر بیماری های سیستمیک که بر کبد تأثیر می گذارند مانند هپاتیت، سیروز، کبد چرب و غیره نیز از عوامل خطر ابتلا به زردی هستند.

زردی یک بیماری شایع در بین بزرگسالان نیست. این بیماری در نتیجه سایر ناهنجاری های سیستمیک رخ می دهد. مشاهده شده است که زردی در مردان بیشتر از زنان است. برخی تحقیقات همچنین نشان می دهد که زردی بیشتر در افراد سیگاری رخ می دهد.

علائم بیماری یرقان

علامت مشخصه زردی تغییر رنگ زرد مایل به پوست و صلبیه است که به دلیل سطح بالای بیلی روبین در خون رخ می دهد. همچنین منجر به تیره شدن ادرار و رنگ پریده مدفوع می شود. افزایش سطح بیلی روبین در خون نیز ممکن است باعث خارش یا تحریک پوست شود. ممکن است حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها نیز رخ دهد. اگر زردی به دلیل عفونت حاد مانند هپاتیت ویروسی رخ دهد، ممکن است با تب، لرز و درد شکم همراه باشد. زردی که به دلیل سایر بیماری های سیستمیک رخ می دهد با علائم مرتبط با آنها ظاهر می شود.

تشخیص یرقان با آزمایش بیلی روبین

اولین قدم برای تشخیص زردی، گرفتن شرح حال و معاینه بالینی است. یک شرح حال دقیق، از جمله عادات الکل، سموم، یا سایر داروها مورد نیاز است. آزمایش خون برای شناسایی سطح بیلی روبین تام سرم، بیلی روبین کونژوگه، بیلی روبین غیر کونژوگه و سطوح پروتئین (به ویژه آلبومین) انجام می شود. تست های عملکرد کبدی سطوح آنزیم های کبدی مانند آلکالین فسفاتاز (ALP)، آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس آمیناز (AST) را تعیین می کند. غیر طبیعی بودن سطح این آنزیم ها نشان دهنده آسیب کبدی است. آزمایش ادرار نیز برای تایید افزایش سطح بیلی روبین در ادرار انجام می شود. در صورتی که پزشک به بیماری زمینه ای متفاوتی مشکوک باشد، ممکن است آزمایشات دیگری تجویز کند.

درمان یرقان

فتوتراپی ایمن ترین روش درمانی است که برای درمان زردی نوزادان تازه متولد شده استفاده می شود. زردی بزرگسالان اگر شدت آن خفیف باشد نیازی به درمان خاصی ندارد. اگر زردی به دلیل تجزیه بیش از حد سلول های خونی رخ دهد، اقدامات درمانی مناسب پس از تشخیص علت زمینه ای مورد نیاز است. زردی که به دلیل هپاتیت یا سایر بیماری های مرتبط با کبد ایجاد می شود با داروهای مناسب درمان می شود. تنها موارد زردی که ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد مواردی است که با نارسایی کبدی همراه است یا سنگ یا هر علت دیگری که مجرای صفراوی را مسدود می کند. برای بازگرداندن عبور طبیعی صفرا از مجرای صفرا، باید جراحی انجام شود.

درمان با دارو

داروها تنها پس از تشخیص دقیق علت و منشا زردی تجویز می شوند. بسته به اینکه زردی به دلیل علل پیش کبدی، کبدی یا پس از کبدی باشد، داروها ممکن است متفاوت باشند. داروهای علامتی مانند ضد تب، مسکن ها، کورتیکواستروئیدها و غیره ممکن است در دوزهای محاسبه شده برای تسکین علائم تجویز شوند.

پیشگیری از یرقان

اگر زردی در نوزادان تازه متولد شده ایجاد شود، نمی توان از آن پیشگیری کرد، زیرا این یک اتفاق طبیعی در سنین پایین است. با حفظ مصرف الکل، داروها یا سایر سموم کشنده می توان از زردی بزرگسالان پیشگیری کرد. تا حد امکان باید از علل سایر بیماری های کبدی مانند هپاتیت ویروسی یا کبد چرب خودداری کرد. سطح کلسترول باید با بهبود رژیم غذایی و کاهش مصرف محصولات روغنی حفظ شود. ورزش و اصلاح رژیم غذایی باعث بهبود عملکرد کبد و حفظ سطح طبیعی بیلی روبین در خون می شود.

نتیجه

بیماری زردی بستگی به علت و شدت بیماری زمینه ای دارد. اکثر موارد زردی نوزادان و بزرگسالان در صورت لزوم با داروها و جراحی درمان می شوند. موارد کمی ممکن است منجر به عوارض شدید مانند نارسایی شدید کبدی شود که ممکن است خطر مرگ و میر را افزایش دهد.

انجام آزمایش بیلی روبین در آزمایشگاه جردن

آزمایش بیلی روبین توسط آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن قابل انجام است و نتیجه آن ظرف یک روز کاری گزارش می شود.

این آزمایشگاه جهت رفاه حال مشتریان، روز های تعطیل نیز باز می باشد.

جهت دریافت اطلاعات بیشتر با شماره ۸۸۷۹۸۹۷۹ تماس حاصل فرمایید.

گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن-خانم سعیده گوهری

تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی