لخته شدن خون، فرایند بسیار مهمی است که به جلوگیری در از دست دادن بیش از حد خون هنگام آسیب کمک می‌کند. به طور معمول در هنگام آسیب‌ها، لخته‌های خونی ایجاد می‌شوند و بعد از بهبودی زخم و آسیب، بدن لخته‌های خونی را حل می‌کند.
هنگامی که رگ خونی یا بافت دچار آسیب شده و خونریزی اتفاق می افتد، فرآیند هموستاز جهت تولید لخته ی خون و متوقف کردن خونریزی شروع می شود. در طی فرآیند هموستاز، رشته های فیبرین به یکدیگر پیوند خورده و با کمک پلاکت، تشکیل لخته خونی می دهند. پس از بهبود ناحیه ی آسیب دیده، آنزیم پلاسمین لخته خون (ترومبوز) را به قطعات کوچک تری تقسیم می کند و در نتیجه محصول تخریب فیبرین (FDP) و دی دایمر تولید می شود. بنابراین زمانی که تشکیل و تجزیه لخته خون در بدن بالا باشد، سطح دی دایمر نیز به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
به چه دلایلی سطح دی دایمر خون بالا می رود؟
در موارد زیر به علت تشکیل لخته، سطح دی دایمر خون بالا می رود:
ترومبوز ورید عمقی (DVT) (Deep vein thrombosis) : تشکیل لخته خون در ورید ها (معمولا در پاها)
علائم DVT : درد یا حساسیت در پا، تورم پا، وجود رگه های قرمز بر روی پا
آمبولی ریه (انسداد شریان در ریه) (Pulmonary embolism) (PE) : زمانی اتفاق می افتد که لخته خون در قسمت دیگری از بدن تشکیل شده و به سمت ریه حرکت می کند. ترومبوز ورید عمقی می تواند یکی از علل اصلی آمبولی ریه باشد.
علائم PE : مشکل در تنفس، سرفه، درد قفسه سینه، ضربان تند قلب
انعقاد داخل عروقی منتشر(Disseminated intravascular coagulation) (DIC) : وضعیتی که باعث ایجاد بیش از حد لخته های خون می شود. این لخته های خون می توانند در سراسر عروق بدن تشکیل شده و منجر به ایجاد عوارض جدی شوند. DIC در اثر آسیب های تروماتیک، انواع عفونت ها، سرطان ها و … ایجاد می شود.
علائم DIC : کاهش فشار خون، خونریزی روده یا واژن، ایجاد نقاط قرمز بر روی سطح پوست، کبود شدن بدن
انعقاد خون ناشی از زهر گونه های خاصی از مار ها مانند مار قهوه ای
سکته مغزی : انسداد در خون رسانی به مغز
چه زمانی توصیه به انجام آزمایش دی دایمر می‌شود؟
بنابراین زمانی که فرد با علائم زیر به پزشک یا اورژانس مراجعه کند، انجام آزمایش دی دایمر بسیار کمک کننده خواهد بود:
- تنگی نفس ناگهانی، سختی تنفس
- سرفه، هموپتیزی (وجود خون در خلط و ریه)
- تورم پا یا ادم
- درد پا و یا رنگ پریدگی پا (معمولا یک طرفه)
- ضربان قلب بالا، کاهش فشار خون
- تهوع و استفراغ شدید
البته در شرایط و بیماری های دیگری همچون جراحی، عفونت (هر بافتی از بدن)، تروما، انفارکتوس قلبی، سرطان ها، بارداری، بیماری های کبدی و همچنین در افراد مسن نیز ممکن است سطح دی-دایمر خون بالا برود. در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (RA) به علت سطوح بالای RF (روماتوئید فاکتور) نتیجه ی دی دایمر ممکن است به صورت کاذب مثبت شود.
چه عواملی خطر تشکیل لخته خون را بالا می برد؟
به طور کلی شرایط و عوامل خطر رایج تشکیل لخته خون شامل موارد زیر می باشد:
- عدم تحرک طولانی مدت (سفرهای طولانی مدت با هواپیما و خودرو، بستری بودن در بیمارستان)
- جراحی های ماژور یا تصادفات شدید (شکستگی استخوان)
- کمبود برخی فاکتور های انعقاد خون
- مصرف قرص های پیشگیری از بارداری یا هورمون تراپی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- بارداری
بیشتر بخوانید: دیابت بارداری
تشخیص مشکلات انعقاد خون با آزمایش دی دایمر
آزمایش D.Dimer چه زمانی درخواست می شود؟
در صورتی که فرد مشکوک به داشتن مشکلات انعقاد خون باشد، انجام آزمایش D-Dimer درخواست می گردد. همچنین آزمایش های PT، PTT، شمارش پلاکت (CBC) و فیبرینوژن نیز در کنار آزمایش دی دایمر کمک کننده هستند.
اگر سطح D-Dimer بالاتر از حد نرمال باشد، به این معنا است که فرد لخته خون قابل توجهی در بدن خود دارد با این حال آزمایش نمی تواند مشخص کند که لخته خون در کدام ناحیه از بدن قرار دارد یا به چه علتی به وجود آمده است. البته لازم به ذکر است که تمامی افراد مقادیر کمی از دی دایمر در خون خود دارند.
بیشتر بخوانید: آزمایش ویتامین ب 12
سایر آزمایش های مهم در کنار آزمایش دی دایمر
در صورتی که سطح D-Dimer بالاتر از حد نرمال باشد ممکن است انجام سایر آزمایش های خون و یا موارد زیر توسط پزشک معالج درخواست شود:
- سونوگرافی داپلر : نوعی سونوگرافی که از امواج اولتراسوند برای مشاهده عروق استفاده می کند.
- سی تی آنژیوگرافی : برای انجام این سی تی اسکن ماده کنتراست به فرد تزریق می شود و تصاویر عروق توسط دستگاه سی تی اسکن ثبت می شود.
- اسکن تهویه/ پرفیوژن (V/Q) : دو تست مجزا که ممکن است با هم یا به صورت جداگانه درخواست شوند. در این روش از مقدار کمی ماده رادیواکتیو استفاده می کنند تا چگونگی حرکت هوا و خون را در ریه شخص بررسی کنند.
انجام آزمایش D-Dimer نیاز به آمادگی و شرایط خاصی ندارد. برای انجام این آزمایش نمونه خون از ورید بازو گرفته می شود و در اختیار کارشناسان بخش فنی قرار داده می شود.
آزمایش D-Dimer در آزمایشگاه جردن قابل انجام است.
گردآورنده : غزال گلابچی فرد
تایید صحت علمی : سرکار خانم دکتر بهناز ایراندوست
منابع :
Healthdirect.gov.au
Medlineplus.gov
