پایین بودن سطح سدیم یک اختلال الکترولیتی رایج بوده که عملکرد سلول ها و سیستم های حیاتی بدن به ویژه مغز و قلب را تحت تاثیر قرار می دهد. آیا تا به حال فکر کرده اید که چرا تغییرات کوچک در میزان سدیم خون باعث سردرد، ضعف، تهوع یا حتی مشکلات جدی تر می شود؟ کاهش سدیم که به هیپوناترمی نیز شناخته می شود ناشی از عوامل مختلفی از جمله کم آبی، بیماری های کلیوی یا مصرف برخی داروها می باشد و پیامدهای قابل توجهی برای سلامت فرد داشته باشد. در این مقاله قصد داریم علل پایین بودن سطح سدیم، علائم و نشانه های آن، روشهای تشخیص، پیامدهای احتمالی و راهکارهای درمانی و پیشگیری را به صورت کامل بررسی کنیم پس با ما همراه باشید.
علائم هیپوناترمی
علائم هیپوناترمی ناشی از پایین بودن سطح سدیم خون از خفیف تا شدید متغیر می باشد و شامل سردرد، ضعف، خستگی و تهوع است. همینطور در موارد شدیدتر، کاهش سدیم باعث گیجی، تشنج و حتی اختلال در عملکرد مغز می شود. شناخت این علائم و توجه به تغییرات غیرعادی در بدن نقش مهمی در تشخیص به موقع و پیشگیری از عوارض جدی هیپوناترمی دارد.
- گیجی
- سستی
- سردرد
- بی قراری
- حالت تهوع
- تحریک پذیری
- خستگی و انرژی کم
بیشتر بخوانید: تب زرد چیست؟
علل بروز هیپوناترمی
لازم به ذکر است هیپوناترمی یا پایین بودن سطح سدیم خون ناشی از عوامل متعددی از جمله کم آبی بدن، بیماری های کلیوی یا کبدی، مصرف داروهای خاص و مشکلات هورمونی می باشد. شناخت علل این اختلال الکترولیتی اهمیت بالایی دارد زیرا درمان موثر هیپوناترمی مستلزم شناسایی دقیق عامل زمینه ای آن است. دلایل بروز هیپوناترمی عبارتند از:
- پانکراتیت
- انسداد روده کوچک
- نارسایی احتقانی قلب
- اختلال کلیوی مانند نارسایی حاد یا مزمن کلیه
- از دست دادن مایعات بدن ناشی از اسهال یا استفراغ
- مصرف برخی از داروها مانند دیورتیک ها یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار (SIADH) که در آن بدن بیش از حد هورمون ضد ادرار تولید می کند.
- استفاده از داروی اکستازی یا MDMA نیز در برخی موارد خطر هیپوناترمی شدید را افزایش می دهد. هیپوناترمی ناشی از مصرف اکستازی به ویژه در زنان می تواند کشنده باشد.
- اختلالات هورمونی مانند بیماری آدیسون که تولید هورمون های کورتیزول و آلدوسترون در بدن را کاهش می دهد. علاوه بر این، کم کاری تیروئید که پزشکان آن را با سطوح پایین هورمون تیروئید مشخص می کنند یکی دیگر از علل بالقوه هیپوناترمی است.
عوامل خطر پایین بودن سطح سدیم
عواملی که خطر ابتلا به هیپوناترمی را افزایش می دهند، عبارتند از:
- سن بالاتر
- مصرف اکستازی
- مصرف برخی دیورتیک ها، داروهای ضد افسردگی و داروهای مسکن
- عوامل سبک زندگی مانند ورزش شدید که باعث می شود افراد به سرعت آب زیادی بنوشند.
- داشتن شرایط خاص مانند سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار یا بیماری کلیوی، قلبی یا کبدی
عوارض هیپوناترمی
اگر علائم هیپوناترمی بدتر شود ممکن است باعث بیماری قابل توجه، ناتوانی یا در موارد شدید کشنده باشد. هیپوناترمی حاد همچنین ممکن است به تورم مغزی جدی منجر شود که باعث ناتوانی دائمی یا مرگ می شود. اگر این وضعیت بدتر شود، علائم شدیدی به ویژه در افراد مسن ایجاد می کند. عوارض این بیماری به شرح زیر است:
- کما
- تشنج
- استفراغ
- بی حالی
- سرگردانی
- شکستگی ها
- کاهش تمرکز
- پوکی استخوان
- تغییر وضعیت ذهنی
- بی ثباتی در راه رفتن
- ضعف عضلانی و اسپاسم
- رابدومیولیز، زمانی که بافت ماهیچه های اسکلتی از بین می روند.
بیشتر بخوانید: سنگ کلیه چیست؟
روشهای پیشگیری از پایین بودن سطح سدیم
روش هایی برای جلوگیری از سطوح پایین سدیم خون به شرح زیر است:
- اجتناب از مصرف اکستازی
- خودداری از نوشیدن بیش از حد آب
- اقدامات درمانی برای بیماری های زمینه ای
- استفاده از نوشیدنی های ورزشی در حین ورزش شدید
- مراجعه فوری به پزشک در صورت تداوم علائم استفراغ یا اسهال
روشهای تشخیص هیپوناترمی
افرادی که در معرض خطر هیپوناترمی قرار دارند یا دارای علائم این عارضه می باشند باید فوراً با پزشک مشورت کنند زیرا ممکن است این عارضه به درمان فوری پزشکی نیاز داشته باشند. برای تشخیص سطوح پایین سدیم، ابتدا پزشک سابقه فرد را می گیرد، معاینه فیزیکی انجام می دهد و آزمایش خون را تجویز می کند.
همینطور تشخیص این بیماری شامل ارزیابی سطح سدیم در خون است. سطح سدیم مناسب بین 135 تا 145 میلی مول در لیتر بوده و اگر سطح آن به کمتر از 135 میلی مول در لیتر برسد، فرد مبتلا به هیپوناترمی در نظر گرفته می شود و اگر این سطح به زیر 125 میلی مول در لیتر برسد، هیپوناترمی شدید در نظر گرفته می شود.
انجام آزمایش سدیم در آزمایشگاه جردن
شما می توانید آزمایش سدیم را در آزمایشگاه جردن تحت پوشش بیمه های پایه و تکمیلی انجام دهید و نتیجه آن را ظرف یک روز کاری دریافت نمایید. جهت دریافت اطلاعات بیشتر با شماره 02188798979 تماس حاصل فرمایید.
بیشتر بخوانید: آزمایش HTLV چیست؟
روشهای درمان هیپوناترمی
روشهای درمان هیپوناترمی بستگی مستقیم به شدت کاهش سدیم و علت زمینه ای آن دارد و هدف اصلی بازگرداندن سطح سدیم خون و مدیریت علت زمینه ای است. در هیپوناترمی خفیف تا متوسط، اصلاح سبک زندگی و تنظیم یا تغییر داروها سطح سدیم را به حد طبیعی باز می گرداند. در موارد شدید، بیمار ممکن است نیاز به بستری و درمان داخل وریدی سدیم و داروهای مخصوص برای کنترل علائم مانند تشنج داشته باشد.
در بسیاری از موارد، هیپوناترمی ناشی از بیماری های زمینه ای بوده که نیاز به درمان خاص دارند. بیماری های کبد، کلیه یا قلب سبب کاهش سدیم می شوند و مدیریت آنها با دارو یا جراحی ضروری است. اختلالات تیروئید نیز با دارو و اصلاح سبک زندگی قابل کنترل هستند. همچنین، افراد مبتلا به سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار ممکن است به محدودیت مایعات، مصرف نمک و داروهای خاص برای جلوگیری از هیپوناترمی نیاز داشته باشند. به طور کلی، درمان صحیح و تدریجی سدیم و مدیریت علت زمینه ای، کلید پیشگیری از عوارض جدی این اختلال است.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، هیپوناترمی یا کاهش سطح سدیم خون یک اختلال شایع اما بالقوه خطرناک است که عملکرد مغز و سایر ارگان های حیاتی را تحت تاثیر قرار می دهد. تشخیص به موقع و دقیق، شناسایی علت زمینه ای و انتخاب روش درمان مناسب از جمله عوامل کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی این بیماری هستند. مدیریت صحیح هیپوناترمی شامل اصلاح تدریجی سطح سدیم، درمان بیماری های زمینه ای و رعایت سبک زندگی سالم است.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شهاب سلامی
