سنگ کلیه به شرایطی اشاره دارد که در آن سنگ در کلیه تشکیل می شود. سنگ ها ترکیبات پیچیده ای هستند که از مواد معدنی و نمک تشکیل شده اند. از آنجایی که عملکرد کلیه ها تصفیه خون و تولید ادرار است، گاهی اوقات در طی این فرآیند، مقدار زیادی مواد معدنی مانند کلسیم، اسید اوریک و اگزالات در ادرار تجمع می یابد و در نتیجه سنگ تشکیل می شود. در ابتدا اندازه سنگ‌ها بسیار کوچک است، اما می‌توانند بزرگ‌تر شوند و به سمت مثانه و مجرای ادرار حرکت کنند. این سنگ ها می توانند جریان ادرار را مسدود می کنند و بنابراین باعث آسیب به مجاری ادرار و درد شوند. این ها با داروهایی که باعث دفع سنگ می شوند درمان می شوند. اگر سنگ از مجرای ادرار خارج نشود، ممکن است به جراحی یا سنگ شکنی نیاز باشد.

دستگاه ادراری شامل یک جفت کلیه و حالب (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه می رساند)، یک مثانه و یک مجرای ادرار است.

انواع سنگ کلیه

• سنگ های کلسیمی: رایج ترین نوع سنگ ها هستند. آن ها می توانند اگزالات کلسیم (شایع ترین) یا فسفات کلسیم باشند و به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه هستند.
• استروویت (سنگ‌های فسفات منیزیم آمونیوم): رنگ آن ‌ها سفید تیره و از نظر اندازه بزرگ‌تر هستند. این ها در افراد مبتلا به عفونت مزمن دستگاه ادراری با انواع خاصی از باکتری ها (گرم منفی، اوره آز مثبت) یافت می شوند.
• سنگ های اسید اوریک: کریستال های اسید اوریک نامحلول هستند و ممکن است در نتیجه تخریب مواد غذایی غنی از پورین (گوشت، حبوبات، ماهی) یا بدخیمی ایجاد شوند. رنگ آن ها زرد یا قهوه ای مایل به قرمز است.
• سیستین: این سنگ‌ها نادر هستند که در اثر اختلال ژنتیکی متابولیسم سیستئین ایجاد می‌شوند. رنگ آن ها صورتی، زرد است.

عوامل کمک کننده به تشکیل سنگ کلیه

• مصرف مایعات: مایعات کم، به ویژه برای افرادی که در آب و هوای معتدل زندگی می کنند.
• سبک زندگی: چاقی، ورزش نکردن، کم تحرکی
• رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین، قند، سدیم، آب میوه
• بیماری های همراه: برخی شرایط پزشکی فرد را مستعد سنگ های کلیوی می کند مانند دیابت، فشار خون بالا، نقرس، هیپرپاراتیروئیدیسم، هیپراکسالوری، اسیدوز توبولار کلیوی، بیماری کرون و غیره. سنگ های عود کننده را می توان از نظر ابتلا به این بیماری ها بررسی کرد.
• سابقه خانوادگی: یکی از اعضای خانواده با سابقه سنگ کلیه نیز شانس ابتلا به آن را افزایش می دهد.
• داروها: استفاده از دیورتیک ها، مکمل های کلسیم و ویتامین D، برخی آنتی بیوتیک ها مانند سیپروفلوکساسین، سفتریاکسون و غیره

علائم سنگ کلیه

علائم سنگ کلیه به اندازه و موقعیت آن بستگی دارد. سنگ های کوچک، کمتر از 5 میلی متر می توانند بدون ایجاد علائم از کلیه عبور کنند. معمولا وجود سنگ در کلیه باعث درد نمی شود، هنگامی که سنگ از حالب ها عبور می کند، درد شدیدی در پهلو و پشت ایجاد می کند که از کمر شروع و به کشاله ران ختم می شود.

همچنین ممکن است افراد علائم زیر را تجربه کنند:

• حالت تهوع و استفراغ
• سوزش ادرار
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
• میل فوری به ادرار کردن

تشخیص سنگ کلیه

آزمایش خون ممکن است مقدار مواد معدنی و املاح خون را نشان دهد. همچنین می تواند عملکرد کلیه یا وجود عفونت را تعیین کند.

آزمایش ادرار می تواند عفونت ادراری و عبور خون و سایر سلول ها را مشخص کند. جمع آوری ادرار 24 ساعته می تواند تعیین کند که کدام ماده معدنی در ادرار بیشتر است.

از تصویربرداری می توان برای تشخیص سنگ استفاده کرد. این روش می تواند موقعیت دقیق سنگ را نشان دهد و شامل KUB اشعه ایکس، سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی می باشند.

تشخیص های افتراقی

برخی از بیماری های دیگر ممکن است علائمی مشابه سنگ کلیه داشته باشند، مانند:

• گلومرولونفریت حاد
• عفونت مجاری ادراری
• پیونفروز
• بیماری کبد
• بیماری سنگ کیسه صفرا

درمان سنگ کلیه

سنگ کلیه با داروها و روش های مداخله ای مانند سنگ شکنی، جراحی و غیره درمان می شود.

داروها

داروهای ضد درد: پزشک ممکن است برای بیمار، پاراستامول یا داروهای مسکن دیگر (NSAIDs) را تجویز کند.

داروهای دفع سنگ: برخی از داروها باعث شل شدن مجرای ادرار و در نتیجه دفع سنگ می شوند و شامل مسدود کننده های آلفا آدرنرژیک (تامسولوسین)، مسدود کننده های کانال کلسیم (نیفدیپین) می باشند.

داروهای پیشگیری از سنگ: این داروها به افراد مبتلا به سنگ های عود کننده از نوع خاص برای جلوگیری از تشکیل سنگ های بیشتر داده می شود. این ها شامل دیورتیک تیازیدی برای سنگ های کلسیمی، آلوپورینول برای سنگ های اسید اوریکی، داروهایی برای قلیایی نگه داشتن ادرار و آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از سنگ های استروویت هستند.

روش های جراحی

لیتوتریپسی با موج شوک برون بدنی (ESWL): در این روش، انرژی اولتراسوند با شدت بالا از طریق سطح بدن توسط دستگاه خاصی اعمال می شود تا سنگ ها را بشکند و سپس با استفاده از درمان پزشکی دفعی، سنگ ها را دفع می کنند.

اورتروسکوپی: در این روش یک لوله قابل انعطاف با دوربین از طریق مجرای ادرار تا حالب وارد می شود. سپس سنگ ها با استفاده از لیزر به قطعات کوچکتر شکسته می شوند یا مستقیما خارج می شوند.

نفرولیتوتومی از راه پوست: در این روش یک برش کوچک در پشت فرد ایجاد می شود و یک لوله مستقیماً در حالب قرار می گیرد و سنگ ها خارج می شوند.

جراحی باز: برش وسیع تری در ناحیه شکم یا پهلو ایجاد می شود، کلیه و حالب ها به هم می رسند و سنگ ها خارج می شوند.

نتیجه

عادات زیر  برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه می تواند مفید باشد:

• نوشیدن مقدار زیادی آب، حدود 6-8 لیوان در روز
• انجام ورزش و رژیم کاهش وزن
• خودداری از مصرف زیاد غذاهای غنی از پروتئین (گوشت، حبوبات)، نمک، قند و اگزالات (اسفناج، سیب زمینی شیرین، آجیل، چای، شکلات)
• مصرف میوه و سبزیجات

راهنمای جمع آوری ادرار 24 ساعته در آزمایشگاه جردن :

• در ابتدای زمان شروع ادرار مثانه خود را تخلیه کنید (دور بریزید، داخل ظرف ادرار 24 ساعته نریزید)
• پس از تخلیه ادرار اول، ساعت دقیق را یادداشت نمایید و تا 24 ساعت تمام ادرار خود را داخل ظرف جمع آوری نمایید.
• در طول مدتی که نمونه ادرار 24 ساعته را جمع آوری می کنید، لازم است که ظرف حاوی نمونه را در محلی خنک نگهداری نمایید.
• پس از اتمام 24 ساعت ظرف ادرار جمع آوری شده را در اولین فرصت به آزمایشگاه جردن تحویل دهید.
• ظرف های ادرار 24 ساعته تمیز و یکبار مصرف و حاوی پودر نگه دارنده هستند.
• اگر حجم ادرارتان زیاد است، دو ظرف ادرار 24 ساعته از آزمایشگاه تحویل بگیرید.

جهت دریافت اطلاعات بیشتر با شماره 88798979 تماس حاصل فرمایید.

گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری

تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی