دیسپلازی به معنای رشد یا تکامل غیرطبیعی سلول ها و بافت ها در بدن بوده که در اندام های مختلف بروز می کند. این تغییرات ممکن است در ابتدا بدون علائم باشند اما در برخی موارد زمینه ساز بیماری های جدی تر از جمله سرطان می شوند. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا همه انواع دیسپلازی خطرناک هستند یا برخی از آنها بدون درمان خاصی برطرف می شوند؟ پاسخ به این پرسش به نوع بافت درگیر، شدت تغییرات و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد. در ادامه قصد داریم به معرفی انواع دیسپلازی، علل ایجاد آن، روشهای تشخیص، درمان های موجود بپردازیم پس با ما همراه باشید.
دیسپلازی چیست؟
بهتر است بدانید دیسپلازی به معنای رشد یا نمو نابجا است. این حالت بیشتر در سلول های پوششی (اپی تلیال) به ویژه در نواحی ای مانند دهانه رحم، پوست، مجاری تنفسی، معده و روده مشاهده می شود. در این وضعیت، سلول ها از نظر اندازه، شکل، نحوه قرارگیری و بلوغ، ظاهر طبیعی خود را از دست می دهند اما هنوز به طور کامل سرطانی نشده اند. به عبارت دیگر، دیسپلازی مرحله ای بین سلول طبیعی و سلول سرطانی بوده و به همین دلیل بررسی دقیق آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
انواع دیسپلازی
انواع دیسپلازی در واقع به گروهی از اختلالات اشاره دارند که در آنها رشد و تکامل سلول ها یا بافت ها از حالت طبیعی خارج می شود و شکل غیرطبیعی به خود می گیرد. این تغییرات در اندام های مختلفی مانند دهانه رحم، مفصل ران، استخوان ها یا حتی پوست دیده می شوند و بسته به محل بروز و شدت آنها، اهمیت بالینی متفاوتی دارند. پزشکان و پاتولوژیست ها دیسپلازی را بر اساس شدت آن به سه درجه تقسیم می کنند:
- دیسپلازی خفیف (Mild Dysplasia): تغییرات سلولی محدود و اغلب قابل برگشت هستند.
- دیسپلازی متوسط (Moderate Dysplasia): تغییرات بیشتری در سلول ها دیده می شود و احتمال پیشرفت بیشتر است.
- دیسپلازی شدید (Severe Dysplasia): تغییرات گسترده و هشداردهنده که ممکن است به سرطان درجا (Carcinoma in situ) تبدیل شود.
بیشتر بخوانید: سندرم X شکننده چیست؟
علل بروز دیسپلازی
علل بروز این عارضه به عوامل متعددی برمی‌گردد که از سطح سلولی تا سبک زندگی فرد تاثیر گذار می باشند. این اختلال زمانی رخ می دهد که روند طبیعی رشد و تقسیم سلول ها تغییر کرده و ساختار بافت ها دچار ناهنجاری می شود. در برخی موارد دیسپلازی پیامد بیماری های زمینه ای بوده و در مواردی دیگر بدون علت مشخص ظاهر می شود. به طور کلی دلایل بروز این عارضه به شرح زیر است:
- ژنتیک و زمینه ارثی
- التهابات مزمن: در معده، روده یا مجاری صفراوی
- عفونت های ویروسی: مانند ویروس HPV در دهانه رحم یا EBV در حلق
- تحریک های شیمیایی یا فیزیکی مداوم: مانند سیگار کشیدن، اسید معده یا اشعه UV
اهمیت تشخیص دیسپلازی
لازم به ذکر است تشخیص دیسپلازی توسط پاتولوژیست ها و از طریق بررسی نمونه های بافتی در آزمایشگاه انجام می شود. این تشخیص نیاز به تجربه، دقت بالا و تجهیزات پیشرفته دارد. تشخیص زودهنگام این عارضه به ویژه در مراحل خفیف و متوسط با درمان مناسب مانع از پیشرفت آن به سرطان می شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش ریزش مو
تفاوت دیسپلازی با هیپرپلازی و متاپلازی
برای درک بهتر مفهوم دیسپلازی، مقایسه آن با دیگر تغییرات سلولی مفید است:
| اصطلاح | تعریف | سرطانی است؟ |
| هایپرپلازی | افزایش تعداد سلول‌ها بدون تغییر شکل | خیر |
| متاپلازی | جایگزینی یک نوع سلول بالغ با نوعی دیگر | خیر، اما ممکن است زمینه‌ساز دیسپلازی شود |
| دیسپلازی | رشد نامنظم و ناهماهنگ سلول‌ها | خیر، اما پیش‌سرطانی است |
نقش پاتولوژی در تشخیص دیسپلازی
بخش پاتولوژی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن یکی از دقیق ترین مراکز تشخیص دیسپلازی و سایر تغییرات سلولی است. این بخش با بهره گیری از تجهیزات مدرن، تیم متخصص پاتولوژی و سیستم های گزارش دهی دقیق، توانایی تشخیص سریع و صحیح را فراهم کرده است. افرادی که دچار التهاب مزمن، زخم های طولانی مدت، عفونت HPV یا نتایج مشکوک در آزمایش های قبلی بوده اند، می توانند با مراجعه به آزمایشگاه جردن از خدمات بخش آسیب شناسی و تفسیر دقیق پاتولوژیک بهره مند شوند.
بیشتر بخوانید: تفاوت آزمایش ESR و CRP
اطلاعات تماس آزمایشگاه جردن
- شماره تماس: 02188798979
- ساعات کاری: شنبه تا چهارشنبه 6:30 الی 20، پنجشنبه ها: 6:30 الی 18، تعطیلات رسمی: 7 الی 15
- مشاوره ژنتیک: 09128905067
- هماهنگی نمونه گیری در منزل: 09128905065 و 09128905066
- وب سایت: www.jordanmedlab.com
- اینستاگرام: jordan.laboratory@
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، دیسپلازی مفهومی گسترده در پزشکی بوده که بیانگر تغییرات غیرطبیعی در رشد و ساختار سلول ها و بافت ها می باشد. این تغییرات از حالت های خفیف و کم خطر تا درجات شدید و پیش سرطانی متغیر می باشند و بسته به نوع و محل بروز، اهمیت بالینی متفاوتی دارند. آنچه اهمیت دارد، تشخیص به موقع و پیگیری منظم توسط پزشک است چرا که بسیاری از انواع دیسپلازی در صورت تشخیص زودهنگام به خوبی قابل کنترل یا درمان هستند.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم غزال گلابچی فرد
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
منابع
1. Kumar, V., Abbas, A. K., & Aster, J. C. (2022). Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease. Elsevier.
2. National Cancer Institute (NCI): https://www.cancer.gov
3. Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org
4. WHO Classification of Tumours. World Health Organization.
