گاستریت نوعی التهاب مخاط پوشش داخلی معده می باشد. لایه مخاطی در معده حاوی غدد مخاطی است، این غدد یک مایع روان و محافظ به نام مخاط تولید می کنند که در محافظت از پوشش معده در برابر محیط اسیدی نقش دارد.
زمانی که این پوشش مختل و ملتهب شود، گاستریت ایجاد می شود و منجر به درد و سوزش معده، حالت تهوع، نفخ و غیره می شود. درمان این شرایط، نیاز به از بین بردن علت و برخی داروهایی دارد که تولید اسید را کنترل می کنند.
علل ایجاد گاستریت
عواملی که باعث آسیب به پوشش محافظ معده می شوند ممکن است منجر به گاستریت شوند. برخی از علل عبارتند از:
عفونت ها
یکی از شایع ترین علل، عفونت باکتریایی با باکتری معروف به نام هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) است. این باکتری ها وارد بدن شده و در دستگاه گوارش زندگی می کنند و به مخاط آسیب می رسانند و باعث التهاب یا زخم می شوند. برخی از عوامل دیگر مانند ویروس ها (سیتومگالوویروس)، قارچ ها (کاندیدیازیس، هیستوپلاسموز) و انگل ها نیز می توانند باعث گاستریت شوند.
داروها
(NSAIDs) داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم به سد مخاطی معده آسیب می‌رسانند و باعث گاستریت می‌شوند.
مصرف سیگار و الکل
استفاده طولانی مدت از سیگار و الکل می تواند باعث تحریک و فرسایش پوشش داخلی معده شود. این موارد همچنین شانس بهبودی را کاهش داده و خطر عود را افزایش می دهند.
استرس جسمی و روحی
هر گونه بیماری شدید جسمی یا استرس روحی می تواند باعث گاستریت شود. بیماران بستری در بخش ICU و سوختگی اغلب دچار گاستریت می شوند.
بیماری خودایمنی
در برخی شرایط، سیستم دفاعی بدن به سلول های معده حمله می کند که به نام گاستریت خودایمنی شناخته می شود.
رفلاکس صفرا
در بدن انسان، مایعی به نام صفرا توسط کبد تولید می شود تا به هضم غذای چرب کمک کند. گاهی اوقات صفرا به جای سرازیر شدن در روده ها به معده برگشته و باعث تحریک و آسیب به مخاط معده می شود.
انواع گاستریت
هنگامی که گاستریت به طور ناگهانی شروع شود و مدت زمان آن کوتاه باشد، به آن گاستریت حاد می گویند. اگر به تدریج شروع شود و کمی بیشتر طول بکشد، به عنوان گاستریت مزمن شناخته می شود. برخی از علل گاستریت مزمن عبارتند از: گاستریت خودایمنی، گاستریت لنفوسیتی، گاستریت ائوزینوفیلیک، گاستریت گرانولوماتوز مزمن و گاستریت ایسکمیک. گاستریت به دو دسته دیگر نیز طبقه بندی می شود:
- گاستریت فرسایشی: در این نوع، ساییدگی پوشش داخلی وجود دارد. شایع ترین علل عبارتند از الکل، سیگار کشیدن، NSAID ها و مصرف استروئیدها.
- گاستریت غیر فرسایشی: در این نوع فقط التهاب وجود دارد و مخاط ساییده نمی شود. عفونت هلیکوباکتر پیلوری یکی از شایع ترین علل آن است.
بیشتر بدانید: مشکلات معده؛ آزمایش های ضروری
عوامل خطر ابتلا به گاستریت
داشتن یکی از عوامل خطر زیر می تواند احتمال ابتلا به گاستریت را افزایش دهد:
- عفونت با هلیکوباکتر پیلوری
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- فشار جسمی و روحی
- استفاده از برخی داروها
- ابتلا به بیماری شدید
علائم و نشانه های گاستریت
گاهی اوقات، گاستریت ممکن است بدون علامت باشد. هنگامی که علائم ایجاد می شود، عبارتند از:
- درد اپی گاستر: درد و سوزش معده یکی از شایع ترین علائم است.
- سوء هاضمه: برخی افراد ممکن است احساس نفخ، آروغ زدن و عدم تحمل غذای چرب داشته باشند.
- ناراحتی قفسه سینه: افراد همچنین ممکن است احساس سوزش در قفسه سینه داشته باشند که معمولاً به عنوان سوزش سر دل شناخته می شود.
- حالت تهوع و استفراغ: بیماران همچنین ممکن است از احساس تهوع شکایت داشته باشند و گهگاه ممکن است دچار استفراغ شوند.
- زخم و خونریزی: گاستریت شدید یا درمان نشده می تواند باعث ایجاد زخم هایی شود که گاهی اوقات خونریزی می کند و باعث ایجاد مدفوع قیری سیاه رنگ به نام ملنا می شود.
بیشتر بخوانید: بیماری کرون چیست؟
تشخیص گاستریت چگونه است؟
پزشک معمولا شرح حال مفصلی از بیمار می گیرد تا در مورد عوامل خطر احتمالی که باعث گاستریت می شوند بپرسد. همچنین ممکن است آزمایش هایی را توصیه کند که برای تایید تشخیص ضروری هستند.
- آزمایش‌های مربوط به باکتری هلیکوباکتر پیلوری: پزشک ممکن است آزمایش‌های خون، مدفوع یا تنفس (تست تنفس اوره‌آز) را برای شناسایی باکتری‌ها تجویز کند.
- آندوسکوپی: یک روش انتخابی برای تشخیص گاستریت است. در این روش از یک لوله انعطاف پذیر با دوربین برای بررسی مری، معده و دوازدهه استفاده می شود. همچنین می توان برای تشخیص هلیکوباکتر پیلوری و سرطان معده که یکی از عوارض گاستریت طولانی مدت و درمان نشده است، نمونه برداری انجام داد.
تشخیص افتراقی گاستریت
برخی شرایط دیگر ممکن است علائمی مشابه گاستریت داشته باند، مانند:
- بیماری زخم معده
- کوله سیستیت حاد و کولیک صفراوی
- کولانژیت حاد
- سندرم حاد کرونری
- بیماری بازگشت اسید به مری
- ازوفاژیت
- دیورتیکولیت
درمان گاستریت
درمان گاستریت شامل حذف عوامل ایجاد کننده، از بین بردن باکتری ها و کنترل ترشح اسید معده است.
- داروهایی برای از بین بردن باکتری هلیکوباکتر پیلوری: شامل یک دوره 14 روزه ترکیبی از آنتی بیوتیک ها، از جمله آموکسی سیلین، مترونیدازول، کلاریترومایسین، یا تتراسایکلین است.
- داروهای کنترل ترشح اسید: آنتاگونیست های گیرنده H2 اولین انتخاب درمانی هستند. آنها نه تنها ترشح اسید را سرکوب می کنند، بلکه باعث درمان و تسریع بهبودی نیز می شوند. مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) مانند امپرازول در درمان ترکیبی برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری و در بهبودی رفلاکس ازوفاژیت استفاده می شود.
- داروهای محافظ مخاط: داروهایی مانند ترکیبات سوکرالفات و بیسموت، دفاع مخاطی را تقویت می کنند. میزوپروستول آنالوگ پروستاگلاندین، با افزایش ترشح بی کربنات و توقف ترشح اسید معده باعث بهبود زخم خواهد شد. عوارض جانبی آن درد شکم و اسهال است. میزوپروستول به اندازه سایر داروهای ضد زخم موثر نیست.
پیش آگهی گاستریت
گاستریت به راحتی قابل درمان است و اکثر موارد تا زمانی که علت آن حذف شود، به طور کامل بهبود می یابد. برخی از موارد مزمن نیاز به درمان طولانی مدت دارند. بسیار مهم است که علت زمینه‌ای درمان شود. در غیر این صورت، گاستریت می‌تواند دوباره رخ دهد.
اصلاح سبک زندگی در افراد مبتلا به گاستریت
عود گاستریت را می توان با تغییرات سبک زندگی منظم کنترل کرد. مانند:
- اجتناب از سیگار کشیدن
- خودداری از مصرف NSAID ها مانند آسپرین
- استراحت و دوری از استرس
- اجتناب از مصرف الکل
انجام آزمایش هلیکوباکتر پیلوری در منزل
شما می توانید آزمایش های تشخیصی بیماری هلیکوباکتر را در منزل انجام دهید. کافیست با شماره های 09128905065 و 09128905066 تماس حاصل فرمایید تا کارشناسان آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن به محل مورد نظر شما مراجعه نمایند.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر به سایت www.jordanmedlab.com مراجعه نمایید.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شهاب سلامی
