ویتامین A برای رشد و نمو، عملکرد سیستم ایمنی و تولید مثل ضروری است. این ویتامین ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان ها را کاهش دهد و در حفظ سلامت مو و پوست موثر باشد. ویتامین A همچنین به عملکرد صحیح قلب، ریه ها، کلیه ها و سایر اندام ها کمک می کند. کمبود این ویتامین می تواند منجر به مشکلات چشمی، از جمله شب کوری شود.
انواع ویتامین A
ویتامین A در اشکال مختلف وجود دارد:
- ویتامین A موجود در گوشت، ماهی و محصولات لبنی
- پروویتامین A که در میوه ها، سبزیجات و سایر محصولات گیاهی موجود است.
- رتینول شکل فعال اصلی ویتامین A در خون است و رتینیل پالمیتات شکل ذخیره شده این ویتامین می باشد.
- بتاکاروتن یک پروویتامین یا پیش ساز این ویتامین می باشد و در گیاهان به ویژه میوه ها و سبزیجات تیره رنگ موجود است. بتاکاروتن به خودی خود یک آنتی اکسیدان است، اما بدن می تواند در صورت نیاز آن را به ویتامین A نیز تبدیل کند.
فواید ویتامین A
ویتامین A در عملکردهای مختلف بدن نقش دارد و از طیف وسیعی از مشکلات در بدن جلوگیری می کند، از جمله:
- شب کوری
- عفونت های گلو، قفسه سینه و شکم
- هیپرکراتوز فولیکولی، که می تواند منجر به خشکی و برآمدگی پوست شود.
- مشکلات باروری
- تاخیر در رشد در کودکان
- کاهش خطر ابتلا به سرطان
- پوست و موی سالم
- ویتامین A بر رشد تمام بافت های بدن از جمله پوست و مو نقش دارد.
- به تولید سبوم (روغنی برای حفظ سطح رطوبت در پوست و مو) کمک می کند.
برخی از کارشناسان به بررسی این موضوع پرداخته اند که آیا مصرف کافی کاروتنوئیدها می تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه، پروستات و سایر انواع سرطان کمک کند یا خیر. با این حال، تحقیقات نتایج متفاوتی را به همراه داشته است.
منابع غذایی ویتامین A
شکل ویتامین A به منبع مورد استفاده آن بستگی دارد.
به عنوان مثال، رتینول آماده که شکل فعال ویتامین A می باشد و در منابع حیوانی موجود است.
غنی ترین منابع رتینول عبارتند از:
- جگر
- ماهی های چرب، ماهی تن و شاه ماهی
- شیر و پنیر
- تخم مرغ
غذاهای گیاهی حاوی کاروتنوئیدها که اشکال آنتی اکسیدانی ویتامین A هستند. بدن در صورت نیاز آنها را به رتینول تبدیل می کند. کاروتنوئید یک رنگدانه نارنجی است.
منابع میوه و سبزیجاتی که سرشار از کاروتنوئید هستند اغلب نارنجی می باشند و شامل:
- كدو حلوايي
- هویج
- سیب زمینی شیرین
- فلفل قرمز
- طالبی
- زردآلو
- انبه
غذاهای گیاهی حاوی بتاکاروتن شامل سبزیجات با برگ سبز تیره مانند:
- کلم بروکلی
- اسفناج
- شلغم
مصرف مناسب ویتامین A
مصرف توصیه شده ویتامین A با توجه به سن متفاوت است. افراد در دوران بارداری و شیردهی نیز به میزان بیشتری ویتامین A نیاز دارند.
مقدار توصیه شده روزانه ویتامین A بر اساس سن به شرح زیر است:
- تا 6 ماهگی: 400 میکروگرم
- 7 تا 12 ماهگی: 500 میکروگرم
- 1 تا 3 سال: 300 میکروگرم
- 4 تا 8 سال: 400 میکروگرم
- 9 تا 13 سال: 600 میکروگرم
- بالای 14 سال: 900 میکروگرم برای مردان و 700 میکروگرم برای زنان
- در دوران بارداری، میزان مورد نیاز 770 میکروگرم در روز است. در دوران شیردهی 1300 میکروگرم در روز می باشد.
چه کسانی در معرض خطر کمبود ویتامین A هستند؟
کسانی که در معرض بالاترین خطر کمبود ویتامین A قرار دارند عبارتند از:
- نوزادان نارس
- نوزادان و کودکان در مناطق در حال توسعه
- افراد باردار و شیرده در مناطق در حال توسعه
- افراد مبتلا به فیبروز کیستیک
- افرادی که از داروی کاهش وزن اورلیستات استفاده می کنند ممکن است در معرض خطر کمبود این ویتامین بیشتری باشند. Orlistat توانایی بدن در جذب ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A را کاهش می دهد.
سمیت ویتامین A
مصرف بیش از حد ویتامین A می تواند منجر به سمیت ویتامین A یا هیپرویتامینوز A شود.
علائم می تواند شامل:
- تغییر رنگ پوست
- لایه برداری در کف دست و کف پا
- پوست ترک خورده روی انگشتان
- پسوریازیس
- درماتیت تماسی آلرژیک
- اکتروپیون که روی پوست اطراف چشم تاثیر می گذارد.
- خشکی لب، دهان و بینی که می تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
- کاهش تولید سبوم
استفاده بیش از حد طولانی می تواند منجر به موارد زیر شود:
- تغییرات در تشکیل استخوان
- سطح کلسترول بالا
- آسیب کبدی
- تغییرات سیستم عصبی منجر به سردرد، حالت تهوع و استفراغ می شود.
در دوران بارداری، مصرف بیش از حد رتینول می تواند خطر تولد نوزاد با موارد زیر را افزایش دهد:
- شکاف کام
- مشکلات قلبی
- میکروسفالی
- هیدروسفالی یا آب روی مغز
- مشکلات مربوط به غده تیموس که گلبول های سفید را تولید می کند.
استفاده از درمان موضعی رتینول ممکن است سطح ویتامین A را تا سطح ناسالم افزایش دهد. بسیاری از افراد از رتینول به عنوان کرم ضد پیری پوست استفاده می کنند. افراد باید از مصرف آنها در دوران بارداری خودداری کنند.
یکی دیگر از دلایل احتمالی مسمومیت با ویتامین A استفاده از داروهای مبتنی بر رتینول می باشد. ایزوترتینوئین (آکوتان) یک نمونه از این موارد است. پزشکان معمولا ایزوترتینوئین را برای آکنه های شدید تجویز می کنند.
هر فردی که از این درمان استفاده می کند باید از مصرف مکمل های این ویتامین اجتناب کند زیرا این دارو از مشتقات ویتامین A است و امکان سمیت وجود دارد.
اگر فردی باردار باشد یا ممکن است باردار شود، پزشک ایزوترتینوئین را تجویز نخواهد کرد.
نتیجه گیری
ویتامین A یک ماده مغذی ضروری است که در بسیاری از عملکردهای بدن مانند محافظت از سلامت چشم نقش دارد.
اکثر افراد می توانند نیاز به ویتامین A را از طریق رژیم غذایی تامین کنند. با این حال، در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف مکمل ها را توصیه کند. افرادی که مکمل‌های ویتامین A را استفاده می‌کنند باید از دستورالعمل‌های پزشک پیروی کنند، زیرا برخی از اشکال این ویتامین در دوزهای بالا ممکن است اثر سمی بر بدن داشته باشند.
اندازه گیری سطح Vitamin A در آزمایشگاه جردن
برای اندازه گیری سطح ویتامین A، از نمونه خون استفاده می شود. این آزمایش در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن قابل انجام است و انجام آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شهاب سلامی
