نارسایی حاد کلیه (AKF) که همچنین به عنوان آسیب حاد کلیه (AKI) شناخته می شود، کاهش سریع عملکرد کلیه می باشد که با افزایش کراتینین سرم یا کاهش برون ده ادرار یا هر دو در طی هفت روز آشکار می شود.
کلیه ها ساختارهای جفتی هستند که در نزدیکی دیواره پشتی شکم و نواحی کناری به نام پهلو قرار دارند و وظیفه فیلتر کردن مواد زائد از خون و تولید ادرار به عنوان یک محصول جانبی را بر عهده دارند. هنگامی که کلیه‌ها توانایی فیلتر کردن خود را کاهش می‌دهند، مواد زائد مضر تجمع می یابند و ترکیب شیمیایی خون نامتعادل می شود.
نارسایی حاد کلیوی در افرادی که قبلاً در بیمارستان بستری شده اند، به ویژه افرادی که به شدت بیمار می باشند و نیاز به مراقبت های ویژه دارند، رایج تر است. این بیماری با درمان علت اصلی و همچنین یک درمان حمایتی، مانند درمان جایگزینی کلیه، مدیریت می شود.
انواع و علل نارسایی حاد کلیه
با توجه به علت، محل و مکانیسم، آسیب حاد کلیه به طور معمول به سه دسته تقسیم می شود: پیش کلیوی، ذاتی و پس کلیوی.
✔ پیش کلیوی: این دسته شامل شرایطی است که با کند کردن جریان خون به کلیه ها باعث ایجاد سندرم حاد کلیه می شود. به عنوان مثال:
- از دست دادن خون یا مایعات
- سوختگی یا کم آبی بدن
- داروهای فشار خون بالا
- بیماری قلبی عروقی
- نارسایی کبد
- مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا سایر داروهای مشابه
- آنافیلاکسی
✔ علل ذاتی: این دسته شامل شرایطی است که با آسیب مستقیم به کلیه ها باعث ایجاد سندرم حاد کلیه می شود:
- گلومرولونفریت
- سندرم همولیتیک اورمیک (HUS) که در اثر تخریب ناگهانی گلبول های قرمز ایجاد می شود.
- عفونت، مانند عفونت ناشی از ویروس کرونا
- لوپوس، یک بیماری سیستم ایمنی که باعث گلومرولونفریت می شود.
- داروهای شیمی درمانی و آنتی بیوتیک ها
- اسکلرودرمی، یک اختلال بافت همبند
- ترومبوز در داخل و اطراف سیاهرگ ها و شریان های کلیه
- پلاک های کلسترول در کلیه ها که جریان خون را مسدود می کند.
- رابدومیولیز، یک بیماری عضلانی
- سندرم لیز تومور، که منجر به تولید مواد شیمیایی می شود و ممکن است به کلیه ها آسیب وارد شود.
- پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک
- سموم، به عنوان مثال، الکل، فلزات سنگین، و کوکائین
✔ علل پس کلیوی: این دسته شامل شرایطی است که با انسداد خروج ادرار از بدن باعث ایجاد سندرم حاد کلیه می شود:
- سنگ کلیه
- لخته شدن خون
- آسیب عصبی که بر کنترل مثانه تأثیر می گذارد.
- سرطان پروستات یا هیپرتروفی
- سرطان مثانه، دهانه رحم یا کولون
بیشتر بدانید: آزمایش کراتینین ادرار و سلامت کلیه ها
عوامل خطر و اپیدمیولوژی
در صورت داشتن موارد زیر احتمال ابتلا به نارسایی حاد کلیه بیشتر است:
- مشکلات کبدی
- بیماری کلیوی از قبل موجود
- چاقی
- دیابت، به ویژه اگر کنترل نشده باشد
- فشار خون
- بیماری قلبی
علائم و نشانه های سندرم حاد کلیه
- مشکل در تنفس
- ضربان قلب نامنظم
- گیجی
- سردرد و استفراغ
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تشنج
- بی حالی، خستگی
- کاهش اشتها
- خروج کم ادرار
- تورم در اندام تحتانی به دلیل احتباس مایعات
- سطح پتاسیم که به طور چشمگیری افزایش می یابد و می تواند باعث نامنظم شدن ریتم قلبی شود.
- درد در پهلوها
نارسایی حاد کلیه که گاهی اوقات ممکن است مورد توجه قرار نگیرد و تنها از طریق انجام آزمایش به دلیل دیگری قابل شناسایی است.
تشخیص سندرم حاد کلیه چگونه است؟
تاریخچه بالینی و نتایج آزمایشگاهی برای تشخیص آسیب حاد کلیوی استفاده می شود. برای نارسایی کلیه باید یک کاهش ناگهانی در عملکرد کلیه وجود داشته باشد، همانطور که کراتینین سرم نشان می دهد، کاهش سریع تولید ادرار که به عنوان اولیگوری شناخته می شود ( دفع کمتر از 400 سی سی ادرار در 24 ساعت )
1. آزمایش خون
CBC و اسمیر محیطی، آزمایش عملکرد کلیه (نارسایی کلیه با افزایش نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین سرم تعریف می شود)
2. آزمایش ادرار
تجزیه و تحلیل ادرار و الکترولیت های ادراری ممکن است تغییراتی را که نشان دهنده نارسایی کلیوی است را تشخیص دهد. ممکن است پزشک از فرد بخواهد که به مدت 24 ساعت ادرار را جمع آوری کند.
3. تصویربرداری
پزشک ممکن است از مطالعات تصویربرداری مانند سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری برای دیدن کلیه ها استفاده کند.
4. بیوپسی
نمونه ای از بافت کلیه برای آزمایش برداشته می شود. پزشک ممکن است بیوپسی کلیه را برای استخراج نمونه ای از بافت کلیه برای معاینه در برخی موارد پیشنهاد کند.
تشخیص مرتبط با سندرم حاد کلیه
برخی از اختلالات دیگر ممکن است مانند AKI ظاهر شوند:
- نارسایی قلبی
- کم آبی بدن
- عفونت یا انسداد دستگاه ادراری
- اعتیاد به الکل
- سنگ کلیه
- آنوریسم شکمی
- نارسایی مزمن کلیه
- پروتئین اضافی
- اوروپاتی انسدادی
- کتواسیدوز الکلی
- کتواسیدوز دیابتی
- کم خونی سلول داسی شکل
بیشتر بدانید: سنگ کلیه
درمان سندرم حاد کلیه
نوع درمان با توجه به علت نارسایی حاد کلیه تعیین می شود. هدف این است که کلیه ها به حالت عادی بازگردند. ارزیابی معمولاً توسط یک متخصص کلیه به نام “نفرولوژیست” انجام می شود. رژیم غذایی و مصرف مایعات توسط پزشک محدود می‌شود. این امر از تجمع سموم در کلیه‌ها جلوگیری می‌کند. معمولاً یک رژیم غذایی پر کربوهیدرات، کم پروتئین، کم نمک و کم پتاسیم به افراد داده می شود. اهداف اولیه درمان AKI، هموستاز حجمی و اصلاح ناهنجاری های متابولیک است و ممکن است شامل اقدامات زیر باشد:
✔ مایع درمانی
تجویز داخل وریدی (IV) محلول ایزوتونیک کلرید سدیم تنها درمان یا مداخله پیشگیرانه با تأثیر مثبت ثابت شده در درمان AKI است.
✔ آنتی بیوتیک ها
پزشک ممکن است آنتی بیوتیک ها را برای درمان یا پیشگیری از هر گونه عفونت همزمان تجویز کند.
✔ دیورتیک ها
دیورتیک ها ممکن است به خروج مایع از کلیه ها کمک کنند. فوروزماید برای درمان مایع اضافی استفاده می شود. به نظر می رسد که دیورتیک ها به حفظ تعادل مایعات کمک می کنند و به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند.
✔ عوامل اینوتروپیک
دوپامین در دوزهای کم باعث کاهش جذب سدیم و افزایش پرفیوژن کلیوی می شود.
✔ داروهای کاهش سطح پتاسیم
کلسیم و انسولین می توانند به افراد در جلوگیری از سطوح مضر پتاسیم در خون که می تواند برای قلب خطرناک باشد، کمک کنند.
✔ سایر داروها
گشادکننده‌های عروقی مانند فنولدوپام، مسدودکننده‌های کانال کلسیم مانند نفیدیپین، پادزهرهایی مانند N-استیل سیستئین، مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، پپتید ناتریورتیک دهلیزی (ANP)، مایعات خاص هیدراتاسیون و غیره.
✔ دیالیز
اگر سموم در جریان خون انباشته شوند، ممکن است به دیالیز موقت نیاز باشد تا در حین بهبود کلیه ها، سم از بدن خارج شود.
نتیجه گیری:
پیش آگهی نارسایی حاد کلیه به منبع بیماری بستگی دارد. اگر دلیل آن آسیب به بافت کلیه نباشد، پیش آگهی خوب است و فرد به احتمال زیاد به طور کامل بهبود می یابد. در مواردی که آسیب به طور کامل بهبود نمی یابد، بازگشت نسبی عملکرد کلیه ممکن است رخ دهد.
چکاپ کلیه از طریق انجام آزمایش
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن با بیش از چندین سال سابقه فعالیت آمادگی دارد تا تمامی آزمایش های بالینی ، ژنتیک و پاتوبیولوژی را در کوتاه ترین زمان ممکن انجام دهد.
آزمایش های کلیوی از قبیل اوره، کراتینین و سایر موارد نیز در آزمایشگاه جردن به وسیله ی به روز ترین و دقیق ترین تجهیزات آزمایشگاهی قابل اندازه گیری هستند.
