کبد چرب یکی از شایع ترین بیماری های متابولیک در جهان بوده که در اثر تجمع غیرطبیعی چربی در سلول های کبد به وجود می آید. این عارضه در ابتدا بدون علائم بوده اما در صورت پیشرفت منجر به التهاب، فیبروز و در نهایت سیروز کبدی می شود. چرا برخی افراد حتی با وزن طبیعی دچار کبد چرب می شوند، در حالی که برخی دیگر با اضافه وزن بالا چنین مشکلی ندارند؟ در ادامه به بررسی دقیق تر علل بروز کبد چرب، علائم آن، روشهای تشخیص، درمان های دارویی و طبیعی و همچنین راه های پیشگیری از این بیماری خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
کبدچرب چیست؟
کبد چرب حالتی بوده که در آن مقدار زیادی چربی در سلول های کبد تجمع پیدا می کند و عملکرد طبیعی این عضو حیاتی را مختل می سازد. در حالت عادی، میزان کمی چربی در کبد وجود دارد اما زمانی که این مقدار از 5 تا 10 درصد وزن کل کبد بیشتر شود، به آن بیماری کبد چرب یا استئاتوز گفته می شود. این بیماری در مراحل اولیه بدون علائم بوده اما در صورت پیشرفت ممکن است باعث التهاب، فیبروز، سیروز و حتی نارسایی یا سرطان کبد شود. از مهمترین دلایل بروز آن به مصرف الکل، چاقی، تغذیه ناسالم، دیابت و سندرم متابولیک اشاره کرد.
علت بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب یکی از اختلالات شایع متابولیکی بوده که در نتیجه تجمع غیرطبیعی چربی در سلول های کبد ایجاد می شود. این بیماری به‌تدریج پیشرفت می کند و در صورت عدم درمان موجب التهاب و آسیب دائمی به بافت کبد می شود. علت دقیق بروز آن در افراد مختلف متفاوت می باشد اما بیشتر به سبک زندگی، تغذیه و شرایط متابولیکی بدن ارتباط دارد. مهمترین علل بروز کبد چرب عبارتند از:
- مصرف زیاد الکل: باعث آسیب مستقیم به سلول های کبد و تجمع چربی در آن می شود.
- بیماری های ذخیره گلیکوژن: سبب اختلال در ذخیره و استفاده از قند و چربی در کبد می شوند.
- سوءتغذیه یا کاهش وزن شدید: کاهش ناگهانی انرژی و مواد مغذی متابولیسم کبد را مختل می کند.
- کبد چرب بارداری: در برخی از زنان باردار به علت تغییرات هورمونی و متابولیکی رخ می دهد.
- سندرم متابولیک: شامل چاقی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و افزایش چربی خون است که همه از عوامل اصلی کبد چرب غیرالکلی به شمار می روند.
- مصرف برخی داروها: از جمله گلوکوکورتیکوئیدها، آمیودارون، تاموکسیفن، متوترکسات و داروهای ضد رترو ویروسی که بر عملکرد طبیعی کبد تاثیر می گذارند.
انواع کبد چرب
این عارضه یکی از شایع ترین بیماری های متابولیکی بوده که به دلایل مختلفی ایجاد می شود. این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می شود که هر یک منش و ویژگی های خاص خود را دارند. شناخت نوع کبد چرب اهمیت زیادی دارد زیرا روش درمان و پیشگیری در هر مورد متفاوت است. در ادامه با دو نوع اصلی این بیماری آشنا می شویم:
کبد چرب الکلی (AFLD)
این نوع کبد چرب در اثر مصرف زیاد و مداوم الکل ایجاد می شود. زمانی که الکل در کبد متابولیزه می گردد، موادی سمی مانند استالدهید تولید می کند که به سلول های کبد آسیب می زنند و موجب تجمع چربی در آن می شوند. به طور معمول، نوشیدن بیش از 4 واحد الکل در روز یا 14 واحد در هفته برای مردان، و بیش از 3 واحد در روز یا 7 واحد در هفته برای زنان، خطر ابتلا به این نوع بیماری را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
بیشتر بخوانید: آزمایش ادرار برای دیابت
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
این نوع، بدون ارتباط با مصرف الکل به وجود می آید و بیشتر با چاقی، دیابت نوع 2، افزایش چربی خون و سندرم متابولیک در ارتباط است. در این حالت، چربی به تدریج در سلول های کبدی انباشته می شود و در صورت پیشرفت ممکن است منجر به التهاب و نوع شدیدتری به نام استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) شود که در نهایت موجب فیبروز و سیروز کبدی می گردد.
عوامل خطر کبدچرب
لازم به ذکر است کبد چرب به تدریج و در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، متابولیکی و رفتاری ایجاد می شود. برخی شرایط و عادات زندگی احتمال بروز یا پیشرفت این بیماری را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند. مهمترین عوامل خطر کبد چرب به شرح زیر است:
- فشار خون بالا
- مصرف زیاد الکل
- اضافه وزن یا چاقی
- دیابت شیرین (به ویژه نوع 2)
- افزایش تری گلیسیرید یا چربی خون
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های کبدی
- استفاده از برخی داروها مانند متوترکسات، آمیودارون و آلفا‌متیل دوپا
- ابتلا به بیماری های خاص مانند ذخیره گلیکوژن، سلیاک، HIV، هپاتیت C و بیماری های التهابی روده
علائم بیماری کبد چرب
جالب است بدانید بیماری کبد چرب در مراحل اولیه بدون علائم بوده و بسیاری از افراد تا زمان انجام آزمایش های معمول یا سونوگرافی از وجود آن بی اطلاع می مانند. با این حال با پیشرفت بیماری و افزایش میزان تجمع چربی یا بروز التهاب در کبد، نشانه هایی ظاهر می شوند که هشداری برای شروع آسیب کبدی می باشند. به طور کلی علائم این عارضه به شرح زیر است:
- زردی
- کم خونی
- حالت تهوع
- کاهش وزن
- خارش پوست
- آتروفی بیضه ها
- خستگی و ضعف
- از دست دادن اشتها
- تغییر الگوی توزیع مو
- خونریزی یا کبودی آسان
- تورم در ساق پاها و پاها
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- بزرگ شدن سینه در مردان (ژنیکوماستی)
پیشگیری از کبد چرب
پیشگیری از این عارضه نقش بسزایی در حفظ سلامت کبد و جلوگیری از پیشرفت آن به مراحل خطرناک تری مانند فیبروز یا سیروز دارد. رعایت اصول صحیح تغذیه، داشتن فعالیت بدنی منظم و کنترل بیماری های زمینه ای از مهمترین گام ها برای حفظ سلامت این عضو حیاتی است. روشهای موثر در پیشگیری از این بیماری عبارتند از:
- خودداری کامل از مصرف الکل
- انجام منظم فعالیت بدنی و ورزش
- حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی یا کاهش وزن ناگهانی
- کنترل و درمان بیماری هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و چربی خون
- پرهیز از مصرف غذاهای چرب، شیرینی ها و خوراکی های سرخ شده
- انجام چکاپ های دوره ای برای بررسی عملکرد کبد و سطح چربی خون
- پیروی از رژیم غذایی سالم، سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و اسیدهای چرب امگا 3
بیشتر بخوانید: آزمایشهای مورد نیاز قبل از جراحی کدامند؟
تشخیص بیماری کبدچرب
تشخیص بیماری کبد چرب زمانی انجام می شود که فرد به دلایل دیگری آزمایش خون یا تصویربرداری انجام داده و به صورت اتفاقی تجمع چربی در کبد او مشاهده می شود. از آنجا که این بیماری در مراحل اولیه بدون علائم است، شناسایی زودهنگام آن نیازمند بررسی دقیق سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش های تخصصی است. مهمترین روشهای تشخیص کبد چرب عبارتند از:
- بررسی بیماری های همراه: آزمایش های هپاتیت ویروسی (A، B، C) و تست غربالگری سلیاک برای سایر علل آسیب کبدی انجام می شوند.
- بیوپسی کبد: در این روش، نمونه کوچکی از بافت کبد با سوزن تحت بی حسی موضعی گرفته شده و در آزمایشگاه بررسی می شود تا شدت التهاب و آسیب بافتی مشخص گردد.
- آزمایش خون: شامل بررسی آنزیم های کبدی، شمارش کامل سلول های خونی، سطح آهن، قند خون ناشتا، هموگلوبین A1C، و پروفایل چربی خون (کلسترول و تری‌گلیسیرید) برای ارزیابی سلامت عمومی و عملکرد کبد.
- تصویربرداری پزشکی: روش هایی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی برای مشاهده میزان تجمع چربی در کبد به کار می روند. در روش پیشرفته تر الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) خاصیت ارتجاعی و میزان فیبروز با دقت بیشتری ارزیابی می شود.
درمان بیماری کبد چرب
معمولا این بیماری درمان دارویی مشخصی ندارد و روند بهبودی آن بیشتر به اصلاح سبک زندگی و کنترل عوامل زمینه ساز وابسته است. هدف از درمان، کاهش میزان چربی در کبد، پیشگیری از پیشرفت بیماری و بهبود عملکرد کبد است. با ایجاد تغییرات اصولی در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و کنترل بیماری های متابولیکی تا حد زیادی روند بیماری را متوقف یا حتی معکوس می کند.
- کنترل دیابت و قند خون
- پرهیز کامل از مصرف الکل
- رعایت رژیم غذایی سالم و کم چرب
- کاهش سطح چربی و کلسترول خون
- پرهیز از مصرف داروهای مضر برای کبد
- انجام منظم فعالیت های بدنی و ورزشی
- کاهش وزن تدریجی (حدود 7 تا 10 درصد وزن بدن)
- مشاوره تغذیه و اصلاح سبک زندگی تحت نظر پزشک
- درمان بیماری های زمینه ای مانند فشار خون بالا و سندرم متابولیک
بیشتر بخوانید: آزمایش های ضروری برای جوش صورت
تشخیص کبد چرب در آزمایشگاه جردن
شما می توانید آزمایش های تشخیصی کبد چرب را در آزمایشگاه معتبر جردن انجام دهید و نتیجه آزمایش خود را ظرف یک روز کاری دریافت نمایید. برای انجام آزمایش های تشخیصی کبد، الزامی به مراجعه حضوری به آزمایشگاه نمی باشد. شما می توانید از طریق تماس با شماره های 09128905065 و 09128905066 آزمایشگاه را به منزل خود بیاورید. لازم به ذکر است که آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن با تمامی بیمه های پایه و تکمیلی طرف قرارداد می باشد.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، کبد چرب یکی از شایع ترین اختلالات متابولیکی در دنیای امروز است که اغلب به دلیل سبک زندگی ناصحیح، تغذیه نامناسب، چاقی و کم تحرکی ایجاد می شود. این بیماری در مراحل اولیه بدون علائم بوده اما در صورت بی توجهی منجر به التهاب کبد، فیبروز و حتی سیروز می شود. از آنجا که درمان قطعی دارویی برای کبد چرب وجود ندارد، مهمترین راه کنترل و بهبود آن تغییر سبک زندگی از جمله رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف چربی ها و قندهای ساده، افزایش فعالیت بدنی و کنترل وزن بدن است.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
https://cura4u.com/conditions/fatty-liver-disease
