تب زرد یک بیماری ویروسی حاد بوده که توسط نیش پشه های آلوده منتقل می شود و باعث تب شدید، زردی پوست و آسیب جدی به کبد و کلیه ها می شود. این بیماری نه تنها یک تهدید جدی برای سلامت افراد بلکه یک چالش مهم برای بهداشت عمومی در بسیاری از کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری محسوب می شود. در این مقاله قصد داریم علل و عوامل خطر تب زرد، علائم بالینی آن، روشهای تشخیص، راه های پیشگیری و درمان این بیماری را به صورت کامل بررسی کنیم پس با ما همراه باشید.
راه های انتقال تب زرد
پشه ها عامل انتشار تب زرد می باشند و معمولا روی میمون ها و انسان ها تاثیر می گذارد. اگر پشه، میمونی را که تب دارد نیش بزند، می تواند آن را به انسان منتقل کند و از این طریق منجر به شیوع بیماری شود. پس از یک بار ابتلا، فرد به طور کلی مصون است، به این معنی که غیرممکن است دوباره به آن مبتلا شود. تب زرد در سکونتگاه های نزدیک به جنگل جایی که میمون ها و پشه های آلوده زندگی می کنند، رخ می دهد و از آنجا پخش شود.
بیشتر بخوانید: تاثیر فست فود بر سلامت کودکان
علائم تب زرد
بهتر است بدانید اکثر افراد مبتلا به تب زرد علائمی ندارند یا علائم بسیار خفیفی دارند. تب زرد بین 3 تا 6 روز دوره نهفتگی دارد، بنابراین بین 3 تا 6 روز زمان می برد تا علائم و نشانه های بیماری ظاهر شود. جالب است بدانید این بیماری نمی تواند در بین انسان گسترش یابد و فقط پشه های ناقل عفونت، این بیماری را به انسان منتقل می کنند. علائم و نشانه ها به دو مرحله تقسیم می شوند. در مراحل اولیه و حاد، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- لرز
- تب بالا
- سردرد
- استفراغ
- سرگیجه
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- درد عضلات به ویژه کمر و زانو
معمولا این علائم پس از چند روز بهبود می یابند اما حدود 15 درصد از افراد وارد مرحله دوم یا مرحله سمی می شوند. علائم مرحله شدید شامل موارد زیر است:
- خونریزی
- تب مکرر
- درد شکم
- نارسایی کبد و کلیه
- خستگی، سستی، بی حالی
- استفراغ گاهی همراه با خون
- هذیان، تشنج و گاهی اوقات کما
- آریتمی، یا ضربان قلب نامنظم
- خونریزی از بینی، دهان و چشم
- یرقان که باعث زردی پوست و سفیدی چشم می شود.
نکته: بهتر است بدانید بین 20 تا 50 درصد از افرادی که علائم مرحله سمی را تجربه می کنند در عرض دو هفته جان خود را از دست می دهند و در مدت 7 تا 10 روز، تب زرد در حدود نیمی از افرادی که وارد فاز سمی می شوند، کشنده است.
بیشتر بخوانید: آزمایشات مهم برای جوش صورت
روشهای تشخیص تب زرد
تشخیص تب زرد شامل یک رویکرد جامع است که ترکیبی از ارزیابی بالینی، آزمایش‌های آزمایشگاهی و بررسی سابقه سفر بیمار را در بر می گیرد. پزشکان ابتدا با مشاهده علائم بالینی مانند تب ناگهانی، زردی پوست و چشم ها، درد عضلانی و تهوع، احتمال ابتلا به تب زرد را بررسی می کنند. در ادامه به روشهای تشخیص این عارضه اشاره می نماییم:
ارزیابی بالینی
- ارزیابی علائم: پزشکان علائم بیمار از جمله تب بالا، سردرد، درد عضلانی، حالت تهوع و زردی مشخصه پوست و چشم (یرقان) را ارزیابی می کنند.
- تاریخچه سفر: پرسش عمیق درباره سفرهای اخیر به مناطقی که تب زرد شایع است برای تشخیص بسیار مهم است.
تست های آزمایشگاهی
- تست های عملکرد کبد: بررسی آنزیم های کبدی به ارزیابی تاثیر ویروس بر عملکرد کبد کمک می کند.
- آزمایش خون: نمونه خون برای شناسایی ویروس تب زرد یا تشخیص آنتی بادی های تولید شده در پاسخ به عفونت گرفته می شود.
آزمایشات سرولوژیکی
- PCR (واکنش زنجیره ای پلیمراز): آزمایش مولکولی برای شناسایی مستقیم وجود ماده ژنتیکی ویروس می باشد.
- الایزا (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay): این آزمایش به شناسایی آنتی بادی های خاص علیه ویروس کمک می کند.
بیشتر بخوانید: سنگ کلیه چیست؟
روشهای درمان تب زرد
بهتر است بدانید هیچ داروی ضد ویروسی موثری برای درمان تب زرد وجود ندارد، بنابراین درمان شامل مراقبت های حمایتی در بیمارستان است. درمان تب زرد شامل تامین مایعات، اکسیژن، تنظیم فشار خون، جایگزینی خون از دست رفته، دیالیز کلیه در صورت نارسایی کلیه و درمان هرگونه عفونت ثانویه است. به طور کلی روشهای درمان این عارضه به شرح زیر است:
واکسیناسیون
افرادی که به منطقه‌ای سفر می کنند که تب زرد در آنجا وجود دارد، باید حداقل 10 تا 14 روز قبل از سفر، تزریق واکسن را انجام دهند. برخی از کشورها ممکن است قبل از ورود، گواهی دریافت واکسن را درخواست کنند. جالب است بدانید یک دوز واکسن حداقل 10 سال ایمنی ایجاد می کند و ممکن است فرد مادام العمر محافظت شود و این واکسن برای افراد بین 9 ماه تا 60 سال بی خطر است. البته لازم به ذکر است گروه های زیر نباید واکسیناسیون را انجام دهند:
- مادران شیرده
- افرادی که به تخم مرغ حساسیت دارند.
- زنان باردار، مگر اینکه خطر اجتناب ناپذیر باشد.
- کودکان زیر 9 ماه، مگر اینکه خطر ابتلا به تب زرد اجتناب ناپذیر باشد.
- هر بیمار بالای 60 سال باید در مورد تزریق واکسن با پزشک مشورت کند.
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مگر اینکه خطر ابتلا به تب زرد اجتناب ناپذیر باشد، از جمله افراد مبتلا به HIV یا بیمارانی که شیمی درمانی و رادیوتراپی می کنند.
بیشتر بخوانید: پایین بودن سطح سدیم چیست؟
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، تب زرد یک بیماری ویروسی جدی و بالقوه خطرناک است که سلامت افراد و جامعه را تهدید می کند. با توجه به اینکه این بیماری از طریق نیش پشه های آلوده منتقل می شود، پیشگیری از طریق واکسیناسیون و کنترل جمعیت پشه ها اهمیت ویژه ای دارد. تشخیص زودهنگام با ترکیب ارزیابی بالینی، آزمایش های آزمایشگاهی و بررسی سابقه سفر، نقش حیاتی در کاهش عوارض و جلوگیری از گسترش بیماری دارد.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
