چند ساعت قبل از آزمایش باید ناشتا باشیم؟ این سوال یکی از رایج ترین دغدغه های افرادی بوده که قرار است برای انجام آزمایش های پزشکی به آزمایشگاه مراجعه کنند. آیا لازم است برای همه آزمایش ها ناشتا باشیم؟ یا مدت زمان ناشتایی در هر آزمایش متفاوت است؟ ناشتا بودن قبل از آزمایش یکی از مهمترین عواملی بوده که دقت و صحت نتایج آزمایشگاهی را تحت تاثیر قرار می دهد زیرا مصرف غذا یا نوشیدنی سطح قند، چربی و برخی مواد دیگر در خون را تغییر می دهد. در ادامه به بررسی دلایل اهمیت ناشتایی، مدت زمان لازم برای ناشتایی در انواع آزمایش ها و نکاتی که باید در این دوران رعایت شوند خواهیم پرداخت.
چرا باید برای بعضی آزمایش ها ناشتا باشیم؟
ناشتا بودن یعنی شما از مصرف هرگونه غذا یا نوشیدنی (به جز آب) در بازه زمانی مشخص قبل از نمونه گیری خودداری کنید. دلیل این کار این است که خوردن غذا یا نوشیدنی ها (به ویژه قند و چربی) غلظت برخی مواد در خون را تغییر می دهد. در نتیجه، مقدار گلوکز، تری گلیسرید، کلسترول یا حتی آنزیم های کبدی ممکن است به صورت غیرواقعی بالا یا پایین نشان داده شوند.
مهمترین آزمایش هایی که نیاز به ناشتایی دارند
مهمترین آزمایش هایی که نیاز به ناشتایی دارند، آن دسته از آزمایش هایی هستند که نتایج آنها به طور مستقیم تحت تاثیر غذا، نوشیدنی یا حتی فعالیت بدنی قرار می گیرد. بسیاری از افراد قبل از انجام آزمایش نمی دانند کدام آزمایش ها نیاز به ناشتایی دارند و رعایت نکردن این نکته ساده ممکن است باعث شود نتیجه آزمایش نادرست یا گمراه کننده باشد. در ادامه به معرفی مهمترین آزمایش ها و مدت زمان ناشتایی مورد نیاز برای هر یک می پردازیم.
آزمایش قند خون ناشتا (FBS)
- مدت ناشتایی: حداقل 8 تا 12 ساعت
- توضیح: هدف این آزمایش، بررسی قند خون واقعی بدن در حالت بدون مصرف غذاست. مصرف حتی مقدار کمی شیرینی، چای شیرین یا میوه نتیجه را به طور قابل توجهی تغییر می دهد.
- نکته: فقط نوشیدن آب ساده مجاز است.
آزمایش چربی خون (Lipid Profile)
- مدت ناشتایی: حداقل 12 تا 14 ساعت
- شامل آزمایش های: کلسترول، تری گلیسرید، HDL، LDL
- دلیل اهمیت: چون چربی ها به سرعت بعد از خوردن غذا وارد جریان خون می شوند و سطح تری گلیسرید را بالا می برند.
آزمایش آهن (Serum Iron / Ferritin / TIBC)
- مدت ناشتایی: حدود 8 ساعت
- بهتر است آزمایش در ساعات اولیه صبح انجام شود زیرا سطح آهن در طول روز نوسان دارد و صبح ها بالاتر است.
بیشتر بخوانید: دلایل مثبت شدن آزمایش مواد مخدر
آزمایش عملکرد کبد (LFT)
- مدت ناشتایی: حدود 8 ساعت
- دلیل: برخی آنزیم های کبدی مانند ALT و AST بعد از صرف غذا موقتا تغییر می کنند به ویژه در افرادی که سابقه چربی کبد دارند.
آزمایش کورتیزول
- ناشتایی: معمولا نیاز به ناشتایی ندارد اما باید ساعت نمونه گیری بین 7 تا 9 صبح باشد چون کورتیزول در این ساعات بالاترین میزان خود را دارد.
آزمایش ویتامین D و ویتامین B12
- ناشتایی: معمولا ای ازمایش نیاز ناشتایی ندارد اما برخی آزمایشگاه ها ترجیح می دهند 4 تا 6 ساعت فاصله از آخرین وعده غذایی رعایت شود تا دقت نتیجه بالاتر رود.
آزمایش اوریک اسید
- مدت ناشتایی: 4 تا 8 ساعت
- دلیل: مصرف گوشت قرمز، دل و جگر، حبوبات و چای پررنگ سطح اسید اوریک را بالا می برد.
آزمایش های تیروئید ( TSH، T3، T4)
- ناشتایی: بهتر است بدانید برای آزمایش های تیروئید هم نیازی به ناشتایی نیست ولی بهتر است نمونه گیری صبح انجام شود و فرد از مصرف داروهای تیروئیدی تا بعد از نمونه گیری خودداری کند.
آزمایش هایی که نباید در زمان پریودی انجام شوند
در دوران قاعدگی، تغییرات هورمونی طبیعی بدن بر نتایج برخی آزمایش ها تاثیر می گذارد و باعث انحراف یا نادرستی در پاسخ ها می شود. به همین دلیل، انجام برخی تست های هورمونی مانند LH، FSH، استرادیول و پرولاکتین باید در روزهای مشخصی از سیکل قاعدگی انجام گیرد تا نتیجه دقیق و قابل تفسیر باشد. در صورت انجام این آزمایش ها در روزهای نامناسب احتمال دارد سطح هورمون ها به صورت طبیعی بالا یا پایین باشد و باعث برداشت نادرست از وضعیت سلامت فرد شود. بنابراین قبل از انجام هرگونه آزمایش هورمونی، مشورت با پزشک برای تعیین زمان مناسب آزمایش اهمیت زیادی دارد.
آیا در دوران ناشتایی میتوان آب نوشید؟
بله نوشیدن آب ساده و بدون هیچ افزودنی در دوران ناشتایی مجاز و حتی توصیه شده است. نوشیدن مقدار کافی آب قبل از انجام آزمایش باعث می شود رگ ها بهتر دیده شوند و فرآیند خون گیری آسان تر و سریع تر انجام شود. علاوه بر این، آب تاثیری بر نتایج آزمایش ندارد و از افت فشار یا احساس ضعف نیز جلوگیری می کند. فقط باید توجه داشت که منظور از آب، آب خالص و بدون طعم دهنده، قند یا چای و قهوه است زیرا هرگونه افزودنی بر دقت نتایج تاثیر می گذارد.
بیشتر بخوانید: تست پروکلسی تونین چیست؟
چه عواملی ناشتایی را از بین می برند؟
حتی مقادیر اندک از موارد زیر باعث می شود ناشتایی نقض شود:
- قهوه، چای شیرین، شیر، آبمیوه یا نوشیدنی انرژی زا
- آدامس یا سیگار (افزایش قند و هورمون های استرس)
- مصرف داروهای خاص بدون هماهنگی با پزشک
جدول مدت زمان ناشتایی برای آزمایش ها
| نوع آزمایش | مدت ناشتایی (ساعت) | نکات مهم |
| قند خون ناشتا | ۸ تا ۱۲ | فقط آب مجاز |
| چربی خون کامل | ۱۲ تا ۱۴ | بدون مصرف چای یا قهوه |
| آهن | ۸ | صبح زود بهترین زمان |
| اوریک اسید | ۴ تا ۸ | پرهیز از گوشت و حبوبات |
| عملکرد کبد | ۸ | بهتر است صبح انجام شود |
| تیروئید | بدون نیاز | دارو بعد از نمونه‌گیری |
| ویتامین D / B12 | ۴ تا ۶ | ناشتایی اختیاری |
| کورتیزول | بدون نیاز | نمونه‌گیری بین ۷ تا ۹ صبح |
توصیه تخصصی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن
در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن، تمام آزمایش های نیازمند ناشتایی با رعایت دقیق شرایط نمونه گیری انجام می شوند. کارشناسان مجرب ما پیش از انجام هر آزمایش، نکات لازم را به شما اطلاع می دهند تا نتیجه دقیق و قابل استناد باشد. همچنین اگر امکان حضور در آزمایشگاه را ندارید، می توانید از خدمات نمونه گیری در منزل استفاده کنید تا بدون اتلاف وقت، آزمایش شما با همان دقت انجام شود. جهت هماهنگی اعزام نمونه گیر به محل با شماره های 09128905065 و 09128905066 تماس حاصل فرمایید.
بیشتر بخوانید: آزمایشات مهم برای ریزش مو
اطلاعات تماس آزمایشگاه جردن
- شماره تماس: 02188798979
- ساعت کاری: شنبه تا چهارشنبه 6:30 تا 20، پنجشنبه ها تا 18، تعطیلات رسمی 7 تا 15
- شماره مشاوره ژنتیک: 09128905067
- هماهنگی نمونه گیری در منزل 09128905065 و 09128905066
- وب سایت www.jordanmedlab.com
- اینستاگرام jordan.laboratory
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، رعایت دقیق ناشتایی قبل از انجام آزمایش های پزشکی نقش بسیار مهمی در دقت و اعتبار نتایج دارد. حتی مصرف مقدار کمی خوراکی، نوشیدنی های قنددار یا چای و قهوه باعث تغییر سطح قند، چربی و سایر شاخص های خونی می شود و نتیجه را از حالت واقعی خارج می کند. بنابراین آگاهی از اینکه چه چیزهایی ناشتایی را باطل می کنند و پایبندی به توصیه های آزمایشگاه به پزشک کمک می کند تا وضعیت سلامت شما را به درستی ارزیابی کند. در نهایت، چند ساعت صبر و دقت در رعایت ناشتایی می تواند از تکرار آزمایش و اشتباه در تشخیص جلوگیری کند.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم غزال گلابچی فرد
