تست انسولین ناشتا یکی از آزمایش‌های مهم در تشخیص و ارزیابی وضعیت متابولیکی بدن است که میزان انسولین موجود در خون را در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد سیستم ترشح انسولین و حساسیت به آن را بررسی کرده و مشکلاتی مانند مقاومت به انسولین یا اختلالات را شناسایی کنند. تست انسولین ناشتا معمولاً به عنوان یک ابزار اولیه برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با متابولیسم قند و چربی در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند اطلاعات مهمی درباره روند سلامت فرد ارائه دهد.
تست انسولین ناشتا چیست؟
تست انسولین ناشتا میزان انسولین موجود در سرم خون را اندازه گیری می کند. انسولین هورمونی است که در سلول های بتا پانکراس ساخته و نگهداری می شود. این هورمون در پاسخ به افزایش سطح گلوکز خون بعد از غذا تولید می شود و برای ذخیره و انتقال گلوکز در بدن به عنوان منبع اصلی انرژی، بسیار مهم است. انسولین همچنین مسئول انتقال گلوکز از خون به سلول ها است که به نوبه خود سطح گلوکز خون را تنظیم می کند و به متابولیسم لیپید کمک می کند.
انسولین نقش مهمی در حفظ گلوکز در سطح مناسب ایفا می کند. اگر گلوکز خیلی بالا یا خیلی کم باشد، می تواند منجر به مشکلات سلامتی شدید شود. اگر سطح گلوکز طبیعی نباشد، به این صورت شناخته می شود:
- هیپوگلیسمی: وضعیتی که در آن سطح گلوکز خون پایین است. بدن شروع به ارسال بیش از حد انسولین به خون و سلول های بدن می کند.
- هایپرگلیسمی: وضعیتی که در آن سطح گلوکز خون بالا است. زمانی اتفاق می افتد که بدن قادر به تولید انسولین کافی نباشد. گلوکز نمی تواند وارد سلول ها شود و در جریان خون باقی می ماند.
یکی دیگر از شایع ترین علت های غیرطبیعی سطح گلوکز در بدن دیابت است. دو نوع دیابت وجود دارد:
- دیابت نوع 1: در این شرایط، بدن انسولین بسیار کمی تولید می کند یا اصلا انسولین تولید نمی کند که در نهایت منجر به هایپرگلیسمی می شود.
- دیابت نوع 2: افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هنوز هم می توانند انسولین بسازند، اما سلول های بدن آنها قادر به پاسخگویی مناسب به آن نمی باشند. سلول ها نمی توانند به راحتی گلوکز کافی را از خون بگیرند که باعث مقاومت به انسولین می شود.
آزمایش انسولین برای چه مواردی استفاده می شود؟
پزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی می تواند آزمایش انسولین را در موارد زیر تجویز کند:
- تشخیص و درک علت هیپوگلیسمی در بیماری که علائم و نشانه های مرتبط را نشان می دهد.
- برای تشخیص و درمان انسولینوم و برای تأیید برداشتن موفقیت آمیز تومور و نظارت بر عود
- برای بررسی مقاومت به انسولین
- برای تعیین دیابت نوع 2 در افراد
- برای نظارت بر میزان ترشح انسولین توسط لوزالمعده، در صورتی که پزشک بخواهد میزان انسولین موجود در خون را که توسط بدن به صورت درون زا و از منابع خارجی به صورت برون زا (مثلاً تزریق انسولین) ساخته می شود، ارزیابی کند، این آزمایش تجویز می شود.
- برای بررسی موفقیت در پیوند سلول جزیره ای و بازیابی توانایی بدن برای ساخت انسولین
همراه با این آزمایش، پزشک می‌تواند آزمایش پپتید C را نیز تجویز کند، زیرا بدن انسولین و پپتید C را با سرعت یکسان در طی تبدیل پروانسولین به انسولین در پانکراس تولید می‌کند.
بیشتر بدانید: آشنایی با دیابت و انواع آن
چه زمانی انجام آزمایش انسولین ناشتا نیاز است؟
آزمایش انسولین ناشتا اغلب زمانی که فرد علائم مزمن یا حاد مربوط به هیپوگلیسمی یا قند خون پایین را نشان می دهد همراه با آزمایش قند خون تجویز می شود.
علائم هیپوگلیسمی شامل موارد زیر است:
- گرسنگی شدید
- تپش قلب
- تعریق شدید
- تاری دید و گیجی
- سرگیجه
- غش کردن (در برخی موارد)
- تشنج و از دست دادن هوشیاری (در شرایط شدید)
- لرزیدن
- ضربان قلب نامنظم
حتی اگر این علائم مربوط به قند خون پایین باشد، ممکن است در سایر بیماری ها نیز وجود داشته باشد. همچنین در صورت مشکوک بودن به مقاومت به انسولین با دیابت نوع 2، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، سندرم متابولیک، پیش دیابت و بیماری های قلبی، پزشک می تواند آزمایش انسولین را تجویز کند.
آمادگی برای انجام آزمایش انسولین ناشتا چگونه است؟
همانطور که از نام آن پیداست، آزمایش انسولین ناشتا مستلزم آن است که طبق توصیه پزشک افراد حداقل 8 ساعت یا بیشتر ناشتا باشند. قبل از انجام آزمایش، همچنین مهم است که در صورت مصرف دارو و مکمل با پزشک در میان گذاشته شود.
در طول آزمایش انسولین ناشتا، تکنسین آزمایشگاه یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی از ورید بازوی فرد نمونه خون می گیرد. هنگامی که خون کافی در ویال یا لوله آزمایش جمع آوری شد، نمونه به آزمایشگاه ارسال می شود. این فرآیند ساده است و حدود 5 دقیقه یا کمتر طول می کشد.
نتایج آزمایش انسولین ناشتا به چه معنا است؟
این آزمایش عمدتاً برای ارزیابی سطح انسولین در بدن و تشخیص یا رد مقاومت به انسولین و دیابت می باشد. آزمایش انسولین ناشتا همچنین برای بررسی هیپوگلیسمی استفاده می شود که یک اختلال مرتبط با انسولین است. هنگامی که بدن فرد به طور ایده آل کار می کند، فرآیند انتقال گلوکز از خون تنها حدود دو ساعت یا کمتر طول می کشد. زمانی که گلوکز بیش از این مدت در خون بماند، می‌تواند علت اصلی بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند آسیب قلبی یا عصبی و اختلال عملکرد اندام باشد.
افراد دیابتی دچار کمبود انسولین می باشند و در برخی شرایط انسولین در بدن نمی تواند به درستی عمل کند. این وضعیت می تواند منجر به مقاومت به انسولین شود که در آن سطح گلوکز خون به طور غیر طبیعی و خطرناک بالا است.
سطح انسولین بالا اغلب در موارد زیر وجود دارد:
- مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، سندرم متابولیک و آکانتوز نیگریکانس
- آکرومگالی
- سندرم کوشینگ
- چاقی
- وجود تومورهایی به نام انسولینوم
- استفاده از برخی داروها مانند لوودوپا، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد بارداری
- عدم تحمل گالاکتوز و فروکتوز
سطوح پایین انسولین را می توان در موارد زیر مشاهده کرد:
- بیماری های پانکراس از جمله پانکراتیت مزمن، سرطان پانکراس و فیبروز کیستیک
- هیپوفیتاریسم
- دیابت
- هایپرگلیسمی یا قند خون بالا
در اینجا ذکر این نکته ضروری است که گلوکز و انسولین در بدن با هم عمل می کنند، بنابراین پزشک ممکن است نیاز داشته باشد نتایج آزمایش انسولین را با آزمایش قند خون برای تشخیص مناسب مقایسه کند.
آزمایش‌های مرتبط: آزمایش پلاسمای گلوکز، آزمایش گلوکز خون، آزمایش تحمل گلوکز (GTT)، اتو آنتی‌بادی‌های انسولین، آزمایش سرم پپتید C، آزمایش سرم گلوکز، آزمایش خون انسولین آزاد و آزمایش خون پاسخ به انسولین
انجام آزمایش انسولین در آزمایشگاه جردن آزمایش انسولین در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن قابل انجام است و نتیجه آن ظرف یک روز کاری گزارش می گردد.
جهت دریافت اطلاعات بیشتر با شماره 88798979 تماس حاصل فرمایید.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب اقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
