هورمون محرک فولیکول (FSH) هورمونی است که از غده هیپوفیز تولید و ترشح می شود و نقش مهمی در سیستم تولید مثل دارد. این هورمون مسئول رشد فولیکول های تخمدان است. فولیکول ها در تخمدان ها استروژن و پروژسترون تولید می کنند و به حفظ چرخه قاعدگی در زنان کمک می کنند. در مردان، FSH در رشد غدد جنسی و همچنین تولید اسپرم نقش دارد. آزمایش FSH مزایایی دارد که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت.
چرا آزمایش FSH تجویز می شود؟
- ناباروری
- پریود های نا منظم
- یائسگی
- تعداد اسپرم پایین در آزمایش اسپرموگرام (آنالیز اسپرم)
- بلوغ زود رس یا دیر رس
- اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس
همچنین اصلی ترین دلایل تجویز آن را می توانید با بررسی عملکرد این تست در رشد جنین، دوران بلوغ و مردان بدانید که در ادامه مقاله به آن می پردازیم.
عملکرد FSH در رشد جنین
در سه ماهه دوم و سوم بارداری (به ترتیب هفته 13 تا پایان هفته 26 و هفته 27 تا پایان بارداری)، غده هیپوفیز جنین FSH و LH ترشح می کند.
این سطوح هورمونی در اواسط بارداری به اوج خود می رسد، زیرا اولین فولیکول تخمدان در جنین دختر یا لوله اسپرم ساز (لوله های پیچ خورده درون بیضه ها) در جنین پسر بالغ می شوند.
عملکرد FSH در دوران بلوغ
سطح FSH به طور معمول در کودکان پایین است. با نزدیک شدن به بلوغ (معمولا بین 10 تا 14 سالگی)، هیپوتالاموس هورمون ازاد کننده گنادوتروپین (GnRH) تولید می کند که باعث تحریک ترشح FSH و LH می شود. این تغییرات به سمت بلوغ و رشد جنسی پیش می رود. در پسران ، FSH و LH به تولید تستوسترون توسط بیضه ها کمک می کنند. این هورمون مسئول تغییرات فیزیکی دوران بلوغ (ملنند رشد موهای بدن و بم شدن صدا) و تولید اسپرم است.
در دختران، FSH و LH موجب تحریک تخمدان و تولید استروژن می شوند. این هورمون مسئول تغییرات فیزیکی دوران بلوغ مانند رشد سینه و قاعدگی است.
عملکرد FSH در زنان
عملکرد اصلی FSH کمک به تنظیم چرخه قاعدگی است. مخصوصا، FSH تخمک های داخل تخمدان را تحریک می کند تا رشد کنند که در نهایت منجر به تخمک گذاری می شود. با افزایش اندازه فولیکول ها، شروع به ترشح استروژن و سطح پایین پروژسترون در خون می کنند. بنابراین آزمایش FSH ممکن است برای بررسی چنین مواردی در بانوان تجویز شود.
تخمک گذاری مرحله ای از چرخه قاعدگی است. حدودا در روز 14 سیکل قاعدگی 28 روزه اتفاق می افتد. (تخمک گذاری ازاد شدن تخمک از تخمدان است).
هر ماه بین روز های ششم تا چهاردهم چرخه قاعدگی، FSH باعث می شود فولیکول های یکی از تخمدان ها شروع به بلوغ کنند. با این حال، در روز های 10 تا 14، تنها یکی از فولیکول های در حال رشد، یک تخمک کاملا بالغ را تشکیل می دهد. در حدود روز 14 سیکل قاعدگی، افزایش ناگهانی LH باعث می شود فولیکول بالغ پاره شود و تخمک آن ازاد شود.
پس از تخمک گذاری، فولیکول پاره شده جسم زرد (یک غده درون ریز موقت) را تشکیل می دهد که سطوح بالایی از پروژسترون تولید می کند. پروژسترون آزاد شدن FSH را ساپرس کرده و به آماده سازی پوشش رحم برای بارداری کمک می کند.
تخمک حرکت خود را از طریق لوله فالوپ به سمت رحم آغاز می کند. در این مرحله، اگر یک اسپرم با موفقیت تخمک را بارور کند، منجر به بارداری می شود. اگر لقاح اتفاق نیفتد، در پایان چرخه جسم زرد تجزیه می شود. سپس تولید پروژسترون کاهش می یابد و چرخه قاعدگی بعدی شروع می شود.
سطوح بالای آزمایش FSH در زنان
- در مواردی مانند نارسایی تخمدان یا از دست دادن عملکرد تخمدان
- یائسگی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ناهنجاری کروموزومی
سطوح بالای آزمایش FSH در مردان
- سندرم کلاین فلتر
- عدم وجود بیضه یا نارسایی بیضه
- اسیب بیضه در اثر استفاده زیاد از مشروبات الکلی
- آسیب بیضه در اثر تابش اشعه X یا شیمی درمانی
سطح پایین تست FSH
- عدم تخمک گذاری در زنان
- عدم تولید اسپرم در مردان
- نارسایی در عملکرد هیپوتالاموس و غده هیپوفیز
- تومور های مغزی
گردآورنده : غزال گلابچی فرد
