آزمایش ACTH چیست و به چه منظوری استفاده می شود؟ نام های دیگر این آزمایش، آزمایش خون هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک، کورتیکوتروپین است. در این مقاله قصد داریم به شرایط قبل از آزمایش ودلایل تجویز آن و هر آنچه باید در ارتباط با این مورد بدانید، اشاره کنیم.
آزمایش هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) چیست؟
این آزمایش سطح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) را در خون اندازه گیری می کند تا مشکلات غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی را بررسی کند.
ACTH هورمونی است که توسط غده هیپوفیز، غده کوچکی در پایه مغز ساخته می شود. ACTH همچنین تولید هورمون دیگری به نام کورتیزول را کنترل می کند.
غدد آدرنال هورمونی به نام کورتیزول می سازند که به بدن کمک می کند تا استرس را مدیریت کند. کورتیزول برای زندگی مورد نیاز است، بنابراین سطح آن در خون به دقت کنترل می شود.
هر دو سطح ACTH و کورتیزول در طول روز تغییر می کنند. ACTH معمولاً در اوایل صبح (بین ساعت 6 صبح تا 8 صبح) بیشترین مقدار و در عصر (بین ساعت 6 بعد از ظهر تا 11 بعد از ظهر) دارای کمترین مقدار است.
آزمایش ACTH مقدار هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک را در خون اندازه گیری می کند و همراه با آزمایش کورتیزول برای کمک به تشخیص شرایط مرتبط با سطوح غیر طبیعی کورتیزول استفاده می شود.
هدف از انجام آزمایش ACTH
آزمایش ACTH اغلب همراه با آزمایش کورتیزول برای تشخیص اختلالات غده هیپوفیز یا آدرنال انجام می شود. این شامل:
سندرم کوشینگ: اختلالی که در آن غده فوق کلیوی کورتیزول بیش از حد تولید می کند. ممکن است به دلیل وجود تومور در غده هیپوفیز یا استفاده از داروهای استروئیدی باشد. استروئیدها برای درمان التهاب استفاده می شوند، اما می توانند عوارض جانبی داشته باشند که بر سطح کورتیزول تأثیر می گذارد.
بیماری کوشینگ: نوعی از سندرم کوشینگ، بیماری کوشینگ است که معمولاً توسط یک تومور غیرسرطانی غده هیپوفیز ایجاد می شود. تومور، بیش از حد ACTH تولید می کند و این باعث می شود که غدد فوق کلیوی، مقدار زیادی کورتیزول تولید کنند.
بیماری آدیسون: وضعیتی که در آن غده فوق کلیوی، کورتیزول کافی تولید نمی کند.
هیپوفیتاریسم: اختلالی که در آن غده هیپوفیز مقدار کافی یا تمام هورمون های خود را تولید نمی کند.
چه زمانی انجام آزمایش ACTH نیاز است؟
اگر علائم کورتیزول بیش از حد یا خیلی کم در بدن باشد، پزشک آزمایش ACTH را تجویز می کند.
علائم کورتیزول بیش از حد عبارتند از:
- افزایش وزن
- تجمع چربی در شانه ها
- خط های صورتی یا بنفش روی شکم، ران ها و یا سینه ها
- پوستی که به راحتی کبود می شود
- افزایش موهای بدن
- ضعف عضلانی
- خستگی
- آکنه
علائم کورتیزول بسیار کم عبارتند از:
- کاهش وزن
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- درد شکم
- سرگیجه
- تیره شدن پوست
- ولع نمک
- خستگی
همچنین در صورت داشتن علائم اختلال در هیپوفیز، ممکن است انجام این آزمایش نیاز باشد.
علائم بسته به شدت بیماری متفاوت است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن اشتها
- قاعدگی نامنظم و نا باروری در زنان
- ریزش موهای بدن و صورت در مردان
- کاهش میل جنسی در مردان و زنان
- حساسیت به سرما
- دفع ادرار بیشتر از حد معمول
- خستگی
آمادگی قبل از آزمایش ACTH
به طور کلی، آمادگی خاصی قبل از آزمایش ACTH لازم نیست. با این حال، پزشک ممکن است از فرد بخواهد که یک شب قبل از آزمایش ناشتا باشد. در طول آزمایش ACTH، یک نمونه خون از ورید بازو توسط متخصص پزشکی یا تکنسین آزمایشگاه گرفته می شود.
نتایج آزمایش ACTH به چه معنا است؟
نتایج آزمایش ACTH معمولا همراه با نتایج آزمایش کورتیزول بررسی می‌شود و ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
- ACTH بالا و سطوح بالای کورتیزول: این نتیجه ممکن است نشان دهنده بیماری کوشینگ باشد.
- ACTH پایین و سطوح بالای کورتیزول: این ممکن است ناشی از سندرم کوشینگ یا تومور غده فوق کلیوی باشد.
- ACTH بالا و سطوح پایین کورتیزول: این نتیجه ممکن است به علت بیماری آدیسون باشد.
- ACTH پایین و سطوح پایین کورتیزول: این ممکن است به معنای کم کاری هیپوفیز باشد.
عوامل تاثیر گذار بر آزمایش ACTH
شرایط زیر ممکن است بر نتایج آزمایش تاثیر گذار باشد:
- استرس زیاد
- تروما
- پریود یا بارداری
- مصرف داروهای خاص از جمله استروئیدها، هورمون ها یا انسولین
- ممکن است برای رسیدن به تشخیص کامل نیاز به انجام آزمایش های دیگری باشد.
آیا آزمایش ACTH در آزمایشگاه جردن قابل انجام است؟
آزمایش ACTH در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن به روش الکتروکمی لومینسانس انجام می شود و نتیجه آن ظرف مدت یک روز کاری گزارش می شود. جهت هماهنگی بیشتر با شماره
88798979 تماس حاصل فرمایید.
گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن – خانم سعیده گوهری
