آزمایش لاکتات یکی از اواع آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری سطح لاکتات در خون استفاده می‌شود. لاکتات یک نوع اسید است که در بدن تولید می‌شود و معمولاً در عملکرد عضلات و تولید انرژی نقش دارد. این آزمایش می‌تواند به ارزیابی وضعیت عملکرد عضلات، تشخیص بیماری‌های مرتبط با اختلال در متابولیسم و یا تحلیل واکنش بدن به ورزش یا تمرینات ورزشی کمک کند.
در این مطلب تمام نکات درباره این آزمایش در اختیار شما قرار داده شده است. با ما همراه باشید.
آزمایش لاکتات چیست؟
این آزمایش سطح لاکتات که اسید لاکتیک نیز نامیده می شود را در نمونه خون افراد، اندازه گیری می کند. در موارد خاص، نمونه مایع مغزی نخاعی (CSF) ممکن است استفاده شود. به طور معمول، افراد دارای سطوح پایین لاکتات در خون و CSF می باشند، سطوح بالای لاکتات ممکن است نشانه ای از طیف گسترده ای از شرایط پزشکی باشد.
لاکتات بیشتر در ماهیچه‌ها و گلبول‌های قرمز خون ساخته می‌شود. در بیشتر مواقع، سلول ها از اکسیژن برای تجزیه غذا و تولید انرژی استفاده می کنند. اما اگر سلول‌ها نتوانند اکسیژن کافی دریافت کنند، می‌توانند به فرآیند دیگری برای تولید انرژی روی آورند که در این شرایط از اکسیژن استفاده نمی‌کنند. این فرآیند پشتیبان، لاکتات تولید می کند. کبد و کلیه لاکتات را به گلوکز (قند) تبدیل می کنند و سلول ها برای تولید انرژی از آن استفاده می کنند.
افزایش مختصر لاکتات در هنگام ورزش یا انجام کارهای فیزیکی سخت، طبیعی است و به این دلیل است که بدن در هنگام فعالیت بدنی اکسیژن نیاز دارد و باعث می شود سلول ها بدون اکسیژن، تولید انرژی کنند. معمولاً با توقف فعالیت، سطح لاکتات به سرعت کاهش می یابد.
اما برخی شرایط پزشکی می توانند باعث تجمع مضر لاکتات شوند. اگر سطح لاکتات خیلی زیاد شود، خون اسیدی می شود که می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی و یک وضعیت تهدید کننده زندگی به نام اسیدوز لاکتیک شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش RF یا فاکتور روماتوئید
بسیاری از شرایط می توانند باعث تجمع لاکتات شوند. این شرایط به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
- شرایطی که میزان اکسیژنی که به سلول های بدن می رسد را کاهش می دهد. اینها شرایطی هستند که:
- بر تنفس تأثیر گذار باشد
- جریان خون غنی از اکسیژن در بدن کاهش یابد
مثالها عبارتند از:
- شوک
- نارسایی قلبی
- بیماری های ریوی
- کم خونی
- عفونت شدید و سپسیس
2. شرایطی که بر میزان اکسیژن مصرفی بدن تأثیر می گذارد و اختلالاتی که بر نحوه تولید انرژی یا دفع لاکتات اضافی بدن تأثیر گذار است. مثالها عبارتند از:
- بیماری های کبد و کلیه
- دیابت کنترل نشده
- سرطان خون
- اختلالات میتوکندریایی ارثی
- استفاده از داروهای خاص یا قرار گرفتن در معرض سموم
- ورزش های بسیار شدید برای مدت طولانی، مانند دویدن در ماراتن
آزمایش اسید لاکتیک می تواند به یافتن سطوح بالای اسید لاکتیک قبل از ایجاد مشکلات جدی برای سلامتی کمک کند، اما این آزمایش نمی تواند علت را تشخیص دهد.
آزمایش لاکتات برای چه مواردی استفاده می شود؟
آزمایش خون لاکتات اغلب برای تشخیص اسیدوز لاکتیک و تعیین شدت آن استفاده می شود. همچنین می تواند به ارزیابی و نظارت بر بسیاری از انواع شرایط پزشکی که ممکن است باعث افزایش سطح لاکتات شود کمک کند.
اگر به نظر می رسد فردی مبتلا به مننژیت، عفونت مغز و نخاع است، ممکن است از این آزمایش برای کمک به تشخیص اینکه آیا عفونت توسط باکتری یا ویروس ایجاد شده است، استفاده شود. از آنجایی که مننژیت عفونت مغز و نخاع است، مایع مغزی نخاعی و خون ممکن است مورد آزمایش قرار گیرند.
چه زمانی انجام آزمایش لاکتات نیاز است؟
اگر علائم اسیدوز لاکتیک در افراد دیده شود، پزشک انجام این آزمایش را تجویز خواهد کرد. مانند:
✔ تنگی نفس
✔ تهوع و استفراغ
✔ ضعف عضلانی
✔ تعریق
✔ درد شکم
✔ برای بررسی این که سلول ها اکسیژن کافی دریافت می کنند یا خیر
✔ برای بررسی علت اسید خون بالا
✔ اگر سطوح بالای لاکتات در فرد تشخیص داده شده است، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات مکرر برای نظارت بر وضعیت سلامتی باشد.
اگر علائم مننژیت در افراد دیده شود، ممکن است لازم باشد سطح لاکتات در خون و مایع مغزی نخاعی اندازه گیری شود. علائم مننژیت عبارتند از:
- سردرد شدید
- تب
- گرفتگی گردن
- حساسیت به نور
بیشتر بخوانید: آزمایش آنتی بادی Anti-Musk
چه آمادگی هایی برای آزمایش لاکتات لازم است؟
هیچ آمادگی خاصی لازم نیست. با این حال، بیماران باید پزشک را در مورد هر گونه دارو یا مکملی که مصرف می کنند، مطلع کنند، زیرا ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.
نتایج آزمایش لاکتات به چه معناست؟
نتایج آزمایش لاکتات فقط می تواند سطوح غیر طبیعی لاکتات را نشان دهند و علت دقیق مشکل مشخص نمی شود.
سطح بالای لاکتات در نمونه خون معمولاً به معنای هیپرلاکتاتمی یا اسیدوز لاکتیک است:
هیپرلاکتاتمی به این معنی است که سطح لاکتات به طور خفیف یا متوسط بالا می ماند، اما اسیدیته خون (pH) هنوز در محدوده طبیعی است. اگر لاکتات به تجمع خود ادامه دهد، هیپرلاکتاتمی می تواند به اسیدوز لاکتیک تبدیل شود.
اسیدوز لاکتیک به این معنی است که سطح لاکتات به اندازه ای بالا است که باعث می شود خون بیش از حد اسیدی شود و همچنان بالا می ماند. اسیدوز لاکتیک جدی تر از هیپرلاکتاتمی است و نیاز به درمان فوری دارد.
درمان سطوح بالای لاکتات بستگی به شرایطی دارد که باعث تجمع لاکتات در خون شده است. پزشک معمولا علائم، سابقه پزشکی و نتایج سایر آزمایشات را برای تشخیص علت در نظر می گیرد.
اگر آزمایش لاکتات با استفاده از مایع مغزی نخاعی انجام شده است:
- سطوح بالای لاکتات ممکن است به معنای مننژیت باکتریایی باشد.
- سطوح نرمال یا کمی زیاد لاکتات ممکن است به معنای مننژیت ویروسی باشد.
- سطوح پایین لاکتات نادر است و به عنوان یک نگرانی پزشکی در نظر گرفته نمی شود.
برخی داروها ممکن است باعث افزایش سطح لاکتات شوند، مانند:
- متفورمین، دارویی برای دیابت نوع 2
- آسپرین
- داروهای خاصی برای درمان HIV به نام NRTIs
به طور خلاصه، آزمایش لاکتات – CSF و خون یک ابزار ضروری در تشخیص و نظارت بر طیف وسیعی از شرایط پزشکی است. با اندازه‌گیری سطح لاکتات، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند بینشی در مورد فرآیندهای متابولیک بدن و مغز به دست آورند و ناهنجاری‌ها را شناسایی کنند.
انجام آزمایش لاکتات توسط آزمایشگاه جردن
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن با بیش از 23 سال سابقه فعالیت، تمامی آزمایش های بالینی، ژنتیک و پاتوبیولوژی را انجام می دهد.
آزمایش لاکتات نیز در این مجموعه قابل انجام می باشد و نتیجه آن ظرف 3 روز کاری گزارش می گردد.
