آزمایش سدیم (Na)، آزمایشی است که به منظور اندازه‌گیری میزان سدیم موجود در خون انجام می‌شود. سدیم یکی از الکترولیت‌های اصلی بدن است که نقش مهمی در حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها، عملکرد عصبی و عضلانی و دیگر فرآیندهای حیاتی بدن ایفا می‌کند. مقادیر غیرطبیعی سدیم می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات پزشکی مانند کم‌آبی، نارسایی کلیه ها باشد.
در ادامه این مطلب تمامی نکات در این باره ذکر شده است. با ما همراه باشید.
آزمایش سدیم چیست؟
سدیم (Na) یکی از مواد معدنی ضروری بدن انسان است. سدیم بیشتر به شکل نمک خوراکی مصرف می شود و همچنین در بیشتر محصولات غذایی یافت می شود. بدن انسان برای حفظ مایعات و همچنین برای عملکرد مناسب اعصاب و عضلات به سدیم نیاز دارد.
سدیم یک الکترولیت است به این معنی که یک یون باردار می باشد. با توجه به این خاصیت، به تولید سیگنال های الکتریکی در اعصاب و ماهیچه ها کمک می کند و در نتیجه باعث تقویت عضلات و حفظ فعالیت مغز می شود. علاوه بر این، آب را در داخل بدن حفظ می کند و از کاهش آب اضافی از طریق کلیه جلوگیری می کند و مایعات بدن را متعادل نگه می دارد.
سدیم یک کاتیون (یون با بار مثبت) است که در مایع خارج سلولی بدن (خون) وجود دارد. سدیم اضافی از طریق ادرار، مدفوع و عرق دفع می شود. بدن انسان، مقدار و غلظت کافی سدیم را از طریق مکانیسم های مختلف از جمله تشنگی و برخی هورمون ها برای عملکرد مطلوب بدن حفظ می کند.
سطح سدیم در آزمایش سدیم برای بررسی هرگونه عدم تعادل در غلظت آن، که می تواند نشان دهنده ناهنجاری زمینه ای باشد، آزمایش می شود. ممکن است به عنوان بخشی از Basic Metabolic Penal، گروهی از آزمایشات مرتبط از جمله کلسیم، بی کربنات، کلرید، کراتینین، گلوکز، پتاسیم و نیتروژن اوره خون، آزمایش شود.
آزمایش سدیم برای چه مواردی استفاده می شود؟
آزمایش سدیم برای بررسی میزان سدیم در بدن استفاده می شود. مقدار کافی سدیم برای همگام شدن با عملکرد طبیعی بدن ضروری است. هر گونه اختلال در سطوح آن ممکن است نشان دهنده برخی اختلالات در بدن باشد. بنابراین، این آزمایش به یافتن علل عدم تعادل الکترولیت کمک می کند.
بدن انسان، سدیم را در محدوده mEq/L 135-145حفظ می کند. افزایش غلظت سدیم بیش از این سطح هیپرناترمی و کاهش آن هیپوناترمی نامیده می شود. هر دو بیماری علل متفاوت و علائم و نشانه های متفاوتی دارند.
بیشتر بخوانید: آزمایش کلرید (Cl) چیست؟
📌 هیپرناترمی
افزایش محتوای سدیم بیش از 145 میلی اکی والان در لیتر در خون ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- تشنگی
- خستگی و ضعف
- بی خوابی
- تورم در دست و پا
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- فشار خون بالا (افزایش فشار خون)
این عارضه می تواند افراد در هر گروه سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما سالمندان، نوزادان و بیماران بستری باید به دقت تحت نظر باشند. دلایل زیادی باعث هیپرناترمی می شود، از جمله:
- کم آبی بدن به دلیل کاهش مصرف آب یا از دست دادن آب اضافی از طریق اسهال یا تعریق.
- نوشیدن بیش از حد آب شور یا مصرف بیش از حد نمک.
سطح پایین هورمون های ضد دیورتیک (ADH) یا وازوپرسین، که باعث از دست دادن مقدار آب اضافی بدن از طریق کلیه شده و منجر به کم آبی شدید بدن می شود. این بیماری دیابت بی مزه نامیده می شود.
سطوح بالای آلدوسترون، هورمونی که باعث احتباس نمک ها می شود، افزایش بیش از حد آن ممکن است منجر به هایپرناترمی شود. این وضعیت هیپرآلدوسترونیسم نامیده می شود
سندرم کوشینگ که در آن غده فوق کلیوی مقدار زیادی کورتیزول تولید می کند که باعث احتباس سدیم نیز می شود.
برخی داروها نیز سطوح سدیم را در بدن افزایش می دهند، از جمله قرص های ضد بارداری، کورتیکواستروئیدها، لیتیوم، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و ملین ها.
📌 هیپوناترمی
میزان ناکافی سدیم در آزمایش سدیم، کمتر از 135 میلی‌اکی‌والان در لیتر ممکن است آب را از خون به سلول‌ها منتقل کند و باعث متورم شدن سلول‌ها و اختلال در عملکرد آنها شود. این می تواند اثرات خطرناکی بر روی سلول های مغز ایجاد کند و ممکن است بسیاری از علائم دیگر را ایجاد کند، از جمله:
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه و سردرد
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- بی قراری و توهم
- سردرگمی
- از دست دادن هوشیاری
- کما
هیپوناترمی معمولا در بیماران مسن رخ می دهد. علل هیپوناترمی عبارتند از:
- نوشیدن بیش از حد آب که غلظت سدیم خون را رقیق می کند.
- استفاده از داروهایی که میزان سدیم خون را کاهش می دهند، از جمله دیورتیک ها، مسکن های خاص، داروهای ضد افسردگی.
- اختلالات کلیوی که سدیم بیشتری از طریق ادرار دفع می کنند و برخی اختلالات کبدی.
- نارسایی قلبی باعث ایجاد هورمون های دفع کننده سدیم می شود.
- سطوح بالای ADH یا وازوپرسین باعث تجمع آب اضافی در بدن و رقیق شدن سدیم می شود.
- بیماری آدیسون که در آن کمبود کورتیزول منجر به دفع نمک می شود.
- کم کاری تیروئید
- سطوح بالای کتون در خون
چه زمانی انجام آزمایش سدیم نیاز می باشد؟
پزشک ممکن است آزمایش سدیم را به عنوان بخشی از چکاپ روتین افراد تجویز کند. با این حال، ممکن است انجام این آزمایش نیاز باشد اگر:
- فرد دارای علائم و نشانه های افزایش و کاهش سطح سدیم باشد.
- مشکلات فشار خون در افراد
- مصرف داروهایی که سطح سدیم را تغییر می دهند.
- افرادی که به شدت بیمار هستند یا در بستر بیماری می باشند.
- افرادی که اخیراً جراحی داشته اند.
- مصرف مایعات داخل وریدی
- اختلالات کلیوی، کبدی، قلبی و غدد درون ریز
پزشک گزارش آزمایش سدیم را با وضعیت جسمانی فرد مرتبط می کند تا علت این عدم تعادل را تعیین کند یا ممکن است آزمایش های دیگری را برای رسیدن به تشخیص انجام دهد.
بیشتر بخوانید: آزمایش کراتینین ادرار و سلامت کلیه ها
چه نوع نمونه ای برای آزمایش سدیم مورد نیاز است؟
یک نمونه خون از ورید بازو یا دست افراد با استفاده از یک سوزن کوچک توسط تکنسین آزمایشگاه گرفته خواهد شد و در لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود.
امادگی برای آزمایش سدیم چگونه است؟
برای این آزمایش نیازی به آمادگی نمی باشد. با این حال، پزشک ممکن است قبل از انجام این آزمایش، مصرف برخی داروها را متوقف کند یا ممکن است سطح گلوکز را قبل از آزمایش بررسی کند، زیرا سطح گلوکز بالا ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد.
نتایج آزمایش سدیم به چه معنا است؟
نتایج ممکن است بین 12 تا 48 ساعت به دست آید و معمولا به عنوان طبیعی و غیر طبیعی نامیده می شود.
سطح طبیعی سدیم به این معنی است که غلظت سدیم خون در محدوده طبیعی 135-145mEq/L است.
سطوح بالای غیرطبیعی سدیم بالای 145 میلی اکی والان در لیتر و سطوح پایین غیرطبیعی سدیم زیر 135 میلی اکی والان در لیتر نشان می دهد که فرد دلیل زمینه ای برای این عدم تعادل دارد و نیاز به ارزیابی بیشتر می باشد. پزشک ممکن است آزمایش دیگری را برای اطلاعات دقیق‌تر تجویز کند.
تست های مرتبط:
- سطح سرمی پتاسیم
- نیتروژن اوره خون (BUN)
- گازهای خون شریانی (ABGs)
- پانل الکترولیت
- پنل متابولیک پایه
مراحل انجام آزمایش سدیم سرم تحت پوشش بیمه پایه و تکمیلی در آزمایشگاه جردن
- دریافت نسخه از پزشک معالج (نسخه الکترونیک)
- مراجعه به آزمایشگاه طرف قرارداد با بیمه پایه و تکمیلی
- انجام آزمایش
- دریافت لینک جواب از طریق پیامک
آشنایی بیشتر با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن
آزمایشگاه جردن، یکی از معتبر ترین آزمایشگاه های بخش خصوصی واقع در شهر تهران می باشد که با بهره گیری از مدرن ترین و منحصر به فردترین تجهیزات، در خدمت صنف پزشکی و شهروندان گرامی می باشد.
