غلظت خون که با عنوان اریتروسیتوز یا پلی سیتمی نیز شناخته می شود به معنای داشتن غلظت بالایی از گلبول های قرمز یا RBC در خون است. این باعث می شود خون غلیظ تر شود و کمتر بتواند در رگ ها و اندام های خونی حرکت کند. بسیاری از علائم اریتروسیتوز ناشی از این جریان کند خون است.
گلبول های قرمز خون، اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند و دی اکسید کربن را از بدن خارج می کنند. گلبول های قرمز خون توسط مغز استخوان (بافت داخل استخوان‌ها) ساخته شده و در جریان خون آزاد می شوند. گلبول های قرمز حدود 120 روز زنده می مانند و سپس از بین می روند. یک گلبول قرمز، اکسیژن را از ریه ها به بافت های بدن می برد تا سلول ها از اکسیژن برای تولید انرژی استفاده کنند.
علت افزایش تعداد RBC
افزایش گلبول قرمز در خون می تواند دلایل زمینه ای مختلفی داشته باشد:
- کم آبی: کاهش حجم پلاسما به دلیل کم آبی می تواند منجر به غلظت بالاتر گلبول های قرمز در خون شود. این می تواند به طور کاذب تعداد RBC را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می تواند باعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون شود. مونوکسید کربن موجود در دود تنباکو در انتقال اکسیژن اختلال ایجاد می‌کند و بدن را وادار می‌کند تا RBC بیشتری تولید کند تا ظرفیت حمل اکسیژن کاهش یافته را جبران کند.
- ارتفاعات بالا: زندگی یا کار در ارتفاعات بالا، با سطوح اکسیژن پایین تر، می تواند بدن را تحریک کند تا گلبول های قرمز بیشتری تولید کند تا انتقال اکسیژن را افزایش دهد. این پاسخ تطبیقی به افزایش اکسیژن رسانی به بافت ها کمک می کند.
- اختلالات مغز استخوان: شرایطی مانند پلی سیتمی ورا، یک اختلال نادر مغز استخوان، می تواند باعث تولید بیش از حد RBC شود. جهش های ژنتیکی اغلب زمینه ساز این وضعیت هستند.
- بیماری کلیوی: اختلال در عملکرد کلیه می تواند منجر به ترشح اریتروپویتین شود، هورمونی که مغز استخوان را برای تولید گلبول های قرمز بیشتر تحریک می کند.
- آپنه خواب: افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است سطوح کم اکسیژن را در طول خواب تجربه کنند. این امر بدن را وادار می کند تا گلبول های قرمز اضافی را به عنوان یک پاسخ جبرانی برای اطمینان از تحویل اکسیژن کافی تولید کند.
- اریتروسیتوز مادرزادی: برخی افراد ممکن است استعداد ژنتیکی برای تولید گلبول های قرمز بیش از حد داشته باشند که منجر به اریتروسیتوز مادرزادی می شود.
- پلی سیتمی ثانویه: شرایطی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا تومورها می توانند باعث پلی سیتمی ثانویه شوند که در آن بدن، گلبول های قرمز اضافی را در پاسخ به مسائل زمینه ای مانند هیپوکسی مزمن یا ترشح اریتروپویتین (EPO)، توسط تومورها تولید می کند.
- سطح بالای تستوسترون: افزایش سطح تستوسترون یا سایر آندروژن ها می تواند مغز استخوان را برای تولید گلبول های قرمز بیشتر تحریک کند، که اغلب در شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) در زنان یا تومورهای ترشح کننده آندروژن در مردان دیده می شود.
- تولید بالای اریتروپویتین: برخی از تومورها، مانند کارسینوم سلول کلیوی یا تومورهای کبدی، می توانند مقادیر بیش از حد اریتروپویتین (EPO) تولید کنند که منجر به افزایش تولید RBC می شود.
علائم بالا بودن تعداد گلبول های قرمز خون (RBC)
- سردرد: افزایش ویسکوزیته خون به دلیل تعداد بالای RBC می تواند جریان خون به مغز را کاهش دهد و به طور بالقوه باعث سردرد شود.
- سرگیجه: اکسیژن رسانی ناکافی به مغز که اغلب در اثر غلیظ شدن خون ایجاد می شود، می تواند منجر به سرگیجه یا سبکی سر شود.
- تاری دید: افزایش تعداد RBC می تواند بر گردش خون در چشم ها تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات بینایی و تاری دید بالقوه شود.
- خستگی: هنگامی که بافت ها به دلیل افزایش ویسکوزیته خون، اکسیژن کافی دریافت نمی کنند، می تواند منجر به خستگی و ضعف شود.
- دشواری در تنفس: خون غلیظ می‌تواند پمپاژ مؤثر قلب را سخت‌تر کند، که ممکن است منجر به تنگی نفس یا دشواری در تنفس شود، به‌ویژه در هنگام فعالیت بدنی.
- خارش یا قرمزی پوست: افزایش تعداد RBC می تواند بر گردش خون در پوست تأثیر بگذارد و به طور بالقوه باعث ایجاد اریتم (قرمزی) پوست و خارش شود.
تاکید بر این نکته مهم است که این علائم ممکن است همیشه مختص تعداد بالای RBC نباشد و با سایر شرایط پزشکی دیگر همپوشانی داشته باشد. علاوه بر این، همه افراد با تعداد RBC بالا این علائم را تجربه نمی کنند و شدت علائم می تواند متفاوت باشد.
خطرات و عوارض سطوح بالای گلبول قرمز خون (RBC)
- لخته های خون: تعداد بالای RBC می تواند منجر به غلیظ تر شدن خون شود که بیشتر مستعد لخته شدن است. این خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) را افزایش می‌دهد، که در آن لخته‌ها در سیاهرگ های عمقی تشکیل می‌شوند، آمبولی ریه (PE)، که در آن لخته‌ها به ریه‌ها می‌روند، یا حتی زمانی که لخته‌ها جریان خون به مغز را مسدود می‌کنند، که باعث سکته می شود.
- مشکلات قلبی عروقی: افزایش ویسکوزیته خون به دلیل افزایش سطح RBC می تواند فشار بیشتری بر قلب وارد کند. با گذشت زمان، این می تواند منجر به مشکلات قلبی عروقی مانند فشار خون بالا و افزایش خطر حملات قلبی شود. قلب برای پمپاژ خون غلیظ تر باید سخت تر کار کند که می تواند به این مشکلات کمک کند.
- مشکلات مغزی: سطوح بالای RBC می تواند در جریان طبیعی خون به مغز اختلال ایجاد کند. این اختلال در گردش خون خطر سکته مغزی را افزایش می دهد که می تواند عواقب جدی داشته باشد. علاوه بر این، کاهش اکسیژن رسانی به مغز ممکن است منجر به اختلالات شناختی یا مشکلات حافظه و تمرکز شود.
تشخیص غلظت خون
تعداد بالای گلبول های قرمز در خون را نباید نادیده گرفت، زیرا می تواند نشان دهنده مشکلات اساسی سلامتی باشد. تشخیص به موقع و درمان مناسب برای مدیریت موثر این بیماری بسیار مهم است.
آزمایش خون: روش اولیه برای تشخیص تعداد بالای RBC از طریق آزمایش شمارش RBC یا به عنوان بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که اجزای مختلف خون از جمله تعداد RBC، سطح هموگلوبین و هماتوکریت را اندازه گیری می کند. افزایش تعداد RBC می تواند نشانه ای از نیاز به بررسی بیشتر باشد.
تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک در مورد سابقه پزشکی فرد پرس و جو می کند و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. آنها به دنبال علائم و نشانه های مرتبط با تعداد بالای گلبول های قرمز مانند خستگی، تنگی نفس و بزرگ شدن طحال خواهند بود.
آزمایش‌های دیگر: بسته به یافته‌های اولیه، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش‌های ژنتیکی، بیوپسی مغز استخوان یا مطالعات تصویربرداری را برای شناسایی علت اصلی تعداد بالای RBC توصیه کند.
گزینه های درمانی غلظت خون بالا
درمان تعداد بالای RBC بستگی به علت و شدت آن دارد. درمان های رایج شامل موارد زیر می باشد:
- فلبوتومی (برداشتن خون): در غلظت خون بالا، پزشکان اغلب فلبوتومی را برای کاهش تعداد گلبول های قرمز توصیه می کنند. این شامل برداشتن حجم خاصی از خون است که مغز استخوان را برای تولید گلبول های قرمز کمتر تحریک می کند.
- داروها: در برخی موارد، داروهایی مانند هیدروکسی اوره ممکن است برای کاهش تعداد RBC و کاهش خطر لخته شدن خون در پلی سیتمی تجویز شود.
- رسیدگی به شرایط زمینه ای: اگر یک علت ثانویه، مانند بیماری مزمن ریوی، شناسایی شود، درمان بیماری زمینه ای می تواند به عادی سازی تعداد RBC کمک کند.
- هیدراتاسیون: اطمینان از هیدراتاسیون مناسب می تواند در مواردی که کم آبی باعث افزایش تعداد RBC می شود، کمک کند.
- تغییر شیوه زندگی: ترک سیگار، کاهش مصرف الکل و مدیریت شرایط مزمن نیز می تواند از جنبه های ضروری درمان باشد.
نظارت و مدیریت سطوح RBC و خطرات مربوط به سلامتی برای جلوگیری از عوارض، ضروری است. افرادی که سطوح RBC آنها به طور مداوم افزایش می‌یابد باید برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب با نیازهای خاص خود با یک پزشک متخصص مشورت کنند.
انجام آزمایش CBC در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن
لازم است بدانید که برای انجام آزمایش CBC الزاما نیازی به مراجعه حضوری به آزمایشگاه نیست، آزمایشگاه جردن آمادگی دارد تا با کیفیت ترین خدمات آزمایشگاهی را تحت پوشش بیمه های پایه و تکمیلی در منزل به شما ارائه دهد.
برای ثبت درخواست اعزام نمونه گیر به محل با شماره های 09128905065 و 09128905066 تماس حاصل فرمایید.
گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن-خانم سعیده گوهری
تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
