آزمایش ذخیره آهن یکی از مهمترین روش های آزمایشگاهی برای بررسی وضعیت آهن در بدن است و نقش بسزایی در تشخیص کم خونی فقر آهن، هموکروماتوز و برخی اختلالات متابولیک دارد. این آزمایش معمولا با اندازه گیری فریتین سرم انجام می شود اما آیا تنها فریتین برای تشخیص وضعیت واقعی آهن کافی است یا باید به پارامترهای دیگری مثل ترانسفرین و اشباع ترانسفرین هم توجه کرد؟ در ادامه قصد داریم درباره اهمیت آزمایش ذخیره آهن، نحوه تفسیر نتایج، عوامل موثر بر کاهش یا افزایش ذخایر آهن، خطاهای رایج در تشخیص و نکات کاربردی صحبت می کنیم پس با ما همراه باشید.
آزمایش فریتین چه چیزی را نشان می دهد؟
آزمایش ذخیره آهن یا همان آزمایش فریتین، یکی از دقیق ترین روش ها برای سنجش میزان آهن ذخیره شده در بدن است. این آزمایش به پزشک کمک می کند قبل از آن که کم خونی بروز کند، کاهش یا افزایش غیرطبیعی آهن را شناسایی کند. اما آیا همیشه عدد بالای فریتین به معنای آهن زیاد است یا نشانه التهاب و مشکلات دیگر می باشد؟ نتیجه آزمایش بیانگر موارد زیر است:
فریتین پایین
- یکی از دقیق ترین شاخص ها برای تشخیص اولیه فقر آهن.
- نشان دهنده کمبود آهن، حتی زمانی که هموگلوبین یا آهن سرم هنوز طبیعی باشد.
فریتین بالا
- همیشه به معنی آهن زیاد نیست و باید همراه سایر آزمایش ها تفسیر شود.
- ناشی از التهاب، عفونت، بیماری های مزمن، بیماری های کبدی یا افزایش واقعی آهن مانند هموکروماتوز می باشد.
بیشتر بخوانید: نام آزمایش ها در جواب آزمایش
چرا آزمایش ذخیره آهن انجام می شود؟
آزمایش ذخیره آهن یکی از مهمترین ابزارهای تشخیصی در پزشکی است که به ارزیابی دقیق وضعیت آهن بدن کمک می کند. این آزمایش با اندازه گیری سطح فریتین انجام می شود و قبل از ظاهر شدن علائم بالینی، تغییرات ذخایر آهن را نشان می دهد. از آنجا که کمبود یا افزایش آهن بر انرژی، عملکرد سیستم ایمنی، رشد مو و حتی سلامت جنین تاثیر می گذارد، شناخت دلایل انجام این آزمایش اهمیت ویژه ای دارد.
تشخیص زودهنگام کمبود آهن
کاهش فریتین بسیار زودتر از کاهش هموگلوبین رخ می دهد، بنابراین اولین نشانه هشدار دهنده فقر آهن می باشد. این موضوع کمک می کند درمان قبل از بروز کم خونی آغاز شود.
بررسی علت خستگی و ریزش مو
یکی از شایع ترین دلایل ریزش مو در زنان و مردان، کاهش ذخایر آهن است که با سطح فریتین مشخص می شود. به همین دلیل پزشکان هنگام بررسی ریزش مو، فریتین را همراه آزمایش هایی مانند CBC، TSH و B12 درخواست می کنند.
بررسی کم خونی در زنان باردار
در دوران بارداری نیاز بدن به آهن افزایش می یابد و کمبود آن باعث خستگی شدید مادر و اختلال در رشد جنین می شود. آزمایش فریتین کمک می کند کمبود آهن سریع تر تشخیص داده و درمان مناسب آغاز می شود.
ارزیابی بیماری های التهابی و عفونی
فریتین یک پروتئین فاز حاد است و در شرایط التهاب، عفونت یا بیماری های مزمن افزایش پیدا می کند. به همین دلیل سطح بالای آن همیشه به معنای آهن زیاد نیست و باید همراه سایر شاخص ها بررسی شود.
بررسی هموکروماتوز (تجمع بیش از حد آهن)
هموکروماتوز یک بیماری ژنتیکی است که در آن آهن به شکل غیرطبیعی در بافت ها تجمع می یابد و خطر آسیب به کبد، قلب و لوزالمعده را افزایش می دهد. اندازه گیری فریتین به همراه اشباع ترانسفرین به تشخیص زودهنگام این اختلال کمک می کند.
سطح نرمال فریتین در زنان، مردان و کودکان
مقادیر ممکن است در آزمایشگاه های مختلف کمی متفاوت می باشد:
- مردان: 3 تا 300 نانوگرم/میلی لیتر
- زنان: 15 تا 200 نانوگرم/میلی لیتر
- کودکان بسته به سن متفاوت است، معمولا 7 تا 140 نانوگرم/میلی لیتر
- بهترین محدوده برای سلامت مو و پوست در خانم ها: بالای 40–50 نانوگرم/میلی لیتر
بیشتر بخوانید: آیا میتوان در زمان پریودی آزمایش خون داد؟
آیا برای آزمایش فریتین باید ناشتا باشیم؟
برای انجام آزمایش فریتین نیازی به ناشتایی نیست و این آزمایش را می توان در هر ساعت از روز انجام داد. با این حال، توصیه می شود نمونه گیری در ساعات اولیه صبح انجام شود تا نتیجه دقیق تر باشد زیرا سطح فریتین ممکن است در طول روز تحت تاثیر فعالیت ها و ریتم طبیعی بدن کمی نوسان داشته باشد.
از سوی دیگر، باید توجه داشت که مصرف مکمل های آهن باعث افزایش موقت سطح آهن و برخی شاخص های مرتبط می شود. به همین دلیل بهتر است حداقل 24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف مکمل آهن خودداری کنید تا نتیجه، نمایش دهنده وضعیت واقعی ذخایر آهن بدن باشد.
چه عواملی باعث افزایش یا کاهش فریتین می شود؟
فریتین مهمترین شاخص برای سنجش ذخایر آهن بدن است و هرگونه تغییر در سطح آن نشانه ای از وضعیت تغذیه ای، التهابی یا عملکرد اندام های مختلف می باشد. کاهش یا افزایش فریتین تنها به مصرف آهن مربوط نیست بلکه عوامل متعددی مانند بیماری ها، سبک زندگی، وضعیت هورمونی و حتی داروها آن را دستخوش تغییر می کنند. شناخت این عوامل به پزشک و بیمار کمک می کند علت اصلی نوسان فریتین را دقیق تر تشخیص داده و از درمان های اشتباه جلوگیری شود.
عوامل کاهش دهنده فریتین
- بارداری
- سوءتغذیه
- اهدا خون مکرر
- خونریزی گوارشی
- رژیم غذایی کم آهن
- خونریزی های شدید قاعدگی
عوامل ایجاد فریتین غیرطبیعی و بالا
- هموکروماتوز
- بیماری های کبدی
- مصرف زیاد الکل
- عفونت ها و التهاب ها
- چاقی و سندرم متابولیک
- تالاسمی و اختلالات خونی
ارتباط فریتین با ریزش مو
کمبود ذخیره آهن یکی از شایع ترین دلایل ریزش مو در زنان است. حتی اگر هموگلوبین طبیعی باشد، پایین بودن فریتین (کمتر از 40) منجر به نازک شدن موها و کاهش رشد می شود. به همین دلیل پزشکان برای بررسی ریزش مو این آزمایش ها را درخواست می کنند:
- CBC
- Ferritin
- Iron, TIBC
- Vitamin B12
- Vitamin D
- TSH, T4
بیشتر بخوانید: تاثیر مصرف الکل در نتایج آزمایش
چگونه فریتین را افزایش دهیم؟
افزایش فریتین زمانی اهمیت پیدا می کند که ذخایر آهن بدن کاهش یافته باشد و علائمی مانند خستگی، ریزش مو یا کم خونی ظاهر می شود. با اصلاح تغذیه، رعایت چند نکته ساده در سبک زندگی و در صورت نیاز مصرف مکمل ها، می توان سطح فریتین را به تدریج به محدوده طبیعی بازگرداند. در ادامه، موثرترین روش های افزایش فریتین را مرور می کنیم.
- در موارد کمخونی شدید: تزریق آهن
- مصرف ویتامین C همراه وعده غذایی
- مصرف مکمل آهن طبق تجویز پزشک
- کاهش چای و قهوه بلافاصله بعد از غذا
- مصرف غذاهای سرشار از آهن: جگر، گوشت قرمز، حبوبات، عدس، اسفناج، تخم مرغ
خدمات آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن
آزمایشگاه جردن با استفاده از دستگاه های تمام اتوماتیک، آزمایش های مرتبط با آهن شامل فریتین، آهن سرم، TIBC، CBC و آزمایش های مرتبط با ریزش مو را با بالاترین دقت انجام می دهد. این آزمایشگاه با تمامی بیمه های پایه و تکمیلی طرف قرارداد است و شما میتوانید به صورت آنلاین از خدمات بیمه تکمیلی خود استفاده نمایید. جهت هماهنگی اعزام نمونه گیر به محل با شماره های 09128905065 و 09128905066 تماس حاصل فرمایید.
اطلاعات تماس آزمایشگاه جردن
- شماره تماس: 02188798979
- شماره مشاوره ژنتیک: 09128905067
- وب سایت www.jordanmedlab.com
- اینستاگرام jordan.laboratory
- شماره جهت هماهنگی نمونهگیری در منزل 09128905065 و 09128905066
- آدرس: بالاتر از چهارراه جهان کودک، بلوار آفریقا، قبل از پل میرداماد، خیابان عَمدی، پلاک ۹
- ساعت کاری: شنبه تا چهارشنبه 6:30 الی 20 — پنجشنبهها 6:30 الی 18 — روزهای تعطیل 7 الی 15
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، آزمایش ذخیره آهن (فریتین) یکی از مهمترین و قابل اعتمادترین روش ها برای ارزیابی وضعیت آهن بدن است و نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام کمبود آهن، پایش بیماری های التهابی و حتی شناسایی افزایش غیرطبیعی آهن مانند هموکروماتوز دارد. این آزمایش قبل از بروز علائم واضح کم خونی، کاهش ذخایر آهن را نشان می دهد و از سوی دیگر در شرایط التهاب و بیماری های مزمن نیز به عنوان یک شاخص مهم مورد استفاده قرار می گیرد. آگاهی از عوامل موثر بر تغییر سطح فریتین، نحوه صحیح انجام آزمایش و تفسیر درست نتایج، به بیمار و پزشک کمک می کند تصمیم گیری دقیق تری برای درمان یا پیشگیری داشته باشند.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم غزال گلابچی فرد
