آزمایش ادرار برای دیابت یکی از روشهای ساده، غیر تهاجمی و کاربردی برای بررسی وضعیت سلامتی افراد مبتلا به دیابت است. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا وجود قند (گلوکز)، کتون ها یا حتی نشانه هایی از عفونت و آسیب کلیوی را در بدن فرد شناسایی کند. اما آیا می دانید در چه شرایطی انجام آزمایش ادرار برای بیماران دیابتی ضروری می شود؟ به عنوان مثال، وقتی سطح قند خون بسیار بالا می رود یا علائمی مانند وجود خون در ادرار و نشانه های کتواسیدوز دیابتی مشاهده می شود، انجام این آزمایش اهمیت ویژه ای پیدا می کند. از آنجا که این آزمایش بدون نیاز به سوزن و خون گیری انجام می شود، گزینه ای مناسب برای افرادی است که از تزریق می ترسند یا در دسترسی به ورید مشکل دارند.
انواع آزمایش ادرار
انواع آزمایش ادرار با هدف بررسی جنبه های مختلف سلامت بدن انجام می شوند و اطلاعات مهمی درباره عملکرد کلیه ها، وضعیت متابولیسم و وجود بیماری هایی مانند دیابت ارائه می دهند. این آزمایش ها قادرند موادی مانند گلوکز، کتون ها، پروتئین ها، و سلول های غیرطبیعی را در ادرار شناسایی کنند. در ادامه به معرفی مهمترین انواع آزمایش ادرار می پردازیم.
گلوکز
به طور معمول، گلوکز در ادرار وجود ندارد. با این حال، زمانی که فرد مبتلا به دیابت است، گلوکز از کلیه ها به ادرار منتقل می شود. سایر شرایط مانند بارداری و اختلالات کلیوی نیز منجر به دفع گلوکز در ادرار می شود.
- بارداری: حدود نیمی از زنان در دوران بارداری گلوکز در ادرار دارند، حتی اگر دیابت نداشته باشند. فردی که در دوران بارداری دارای سطوح بالای گلوکز در ادرار است ممکن است برای دیابت بارداری نیاز به نظارت داشته باشد زیرا این مشکل یک نوع دیابت است که در برخی افراد در دوران بارداری رخ می دهد.
- گلیکوزوری: این یک علائم نادر کلیوی است که کلیه ها سطوح بالایی از گلوکز را از طریق ادرار دفع می کنند. اغلب هیچ علامتی وجود ندارد اما برخی از افراد ممکن است تشنگی، تکرر ادرار و سایر علائم را تجربه کنند. در موارد نادر، کم آبی یا کتواسیدوز ممکن است رخ دهد.
بیشتر بخوانید: علت خون مخفی در آزمایش مدفوع
کتون ها
وقتی فردی دیابت دارد، گلوکز موجود در خون نمی تواند وارد سلول های بدن شود و در خون باقی می ماند. وقتی این اتفاق می افتد، سلول ها گلوکز کافی برای انرژی ندارند. در نتیجه، بدن شروع به تجزیه چربی می کند تا از آن برای انرژی استفاده کند. این شرایط باعث تولید کتون های سمی می شود. اگر سطح کتون بیش از حد افزایش یابد باعث اسیدی شدن خون می شود. در یک فرد مبتلا به دیابت، این شرایط ممکن است منجر به کتواسیدوز دیابتی (DKA) شود، یک وضعیت بالقوه کشنده که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
با توجه به انجمن دیابت آمریکا، علائم DKA عبارتند از:
- کما
- گیجی
- تشنگی
- درد شکم
- تکرر ادرار
- مشکل در تنفس
- سطح قند خون بالا
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن هوشیاری
- پوست خشک یا برافروخته
- بوی میوه ای یا استون در تنفس
افرادی که مشکوک به DKA می باشند باید ابتدا سطح قند خون خود را بررسی کنند. اگر این مقادیر بیش از 240 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) باشد، آزمایش کتون باید انجام می شود. DKA اغلب زمان می برد تا ایجاد شود اما اگر فردی استفراغ را تجربه کند، ممکن است به سرعت شدید شود و این بیماری افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 را تحت تاثیر قرار می دهد.
پروتئین
پزشک ممکن است برای بررسی مشکلات کلیوی، دفع پروتئین در ادرار را ارزیابی کند. به این دلیل که دیابت، خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) و به طور خاص نفروپاتی دیابتی را افزایش می دهد. یکی از علائم اولیه نفروپاتی دیابتی وجود پروتئین در ادرار است. اگر تشخیص زودهنگام بیماری کلیوی انجام شود، ممکن است فرد بهتر بتواند آن را از طریق رژیم غذایی و داروها کنترل کند.
بیشتر بخوانید: آزمایش هایی که باید قبل از شروع ورزش انجام دهید!
نتایج آزمایش ادرار
نتایج آزمایش ادرار نقش مهمی در ارزیابی وضعیت سلامت بدن و تشخیص بیماری ها به ویژه دیابت دارند. این نتایج میزان موادی مانند گلوکز، کتون ها و پروتئین ها را در ادرار نشان می دهند و به پزشک در شناسایی مشکلات احتمالی مانند کنترل نامناسب قند خون یا آسیب کلیوی کمک کنند. حال در ادامه به بررسی جزئیات و مفهوم نتایج آزمایش ادرار می پردازیم.
گلوکز
اگر آزمایش ادرار گلوکز را شناسایی کند سپس پزشک آزمایش خون A1C یا هموگلوبین گلیکوزه (HbA1c) را انجام می دهد تا احتمال ابتلا به دیابت را تشخیص دهد. آنها همچنین ممکن است آزمایش تحمل گلوکز (GTT) را انجام دهند تا بفهمند آیا بدن در پردازش گلوکز مشکل دارد یا خیر. اگر فردی دارای سطوح بالای گلوکز در ادرار باشد، ممکن است به دلیل دیابت باشد که در این شرایط سطح گلوکز خون نیز بالا است .
در کوتاه مدت، سطوح بالای قند خون کنترل نشده منجر به علائمی مانند تشنگی، نیاز به دفع مکرر ادرار و افزایش خطر ابتلا به DKA شود. این عارضه در بلندمدت منجر به آسیب گسترده در سراسر بدن و طیف وسیعی از مشکلات مانند بیماری های قلبی عروقی می شود.
اگر فردی مبتلا به دیابت نوع 1 باشد، برای کنترل سطح قند خون به انسولین نیاز دارد. دیابت نوع 1 معمولا در دوران کودکی یا جوانی ایجاد می شود اما ممکن است در هر زمانی رخ دهد. دیابت نوع 2 معمولا در اواخر زندگی ظاهر می شود و سال ها طول می کشد تا ایجاد شود. در صورتی که فرد دارای عوامل خطر مانند چاقی باشد، غربالگری دیابت نوع 2 باید از سن 45 سالگی یا زودتر انجام شود.
بیشتر بخوانید: کبد چرب چیست؟
کتون ها
اگر آزمایش کتون فرد مبتلا به دیابت مثبت باشد، برای جلوگیری از سایر مشکلات سلامتی باید به پزشک مراجعه کنند. برخی از رژیم های کم کربوهیدرات باعث تجزیه چربی و تولید کتون برای سوخت در بدن می شوند. رژیم غذایی کم کربوهیدرات به تنهایی باعث کتواسیدوز نمی شود. با این حال، یک فرد مبتلا به دیابت باید در مورد برنامه غذایی خود با پزشک مشورت کند. در صورت بالا بودن سطح کتون ممکن است نیاز به درمان های زیر باشد:
- انسولین داخل وریدی
- مایعات و الکترولیت های داخل وریدی
پروتئین ها
بهتر است بدانید وجود پروتئین در ادرار ممکن است نشانه بیماری کلیوی باشد و فرد مبتلا به دیابت در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کند:
- ضعف
- اشتهای کم
- مشکلات خواب
- مشکل در تمرکز
- تورم به دلیل احتباس مایعات
افراد مبتلا به بیماری کلیوی اغلب تا مراحل بعدی، زمانی که کلیه ها دیگر به طور موثر کار نمی کنند، متوجه هیچ علامتی نمی شوند که این شرایط منجر به عوارض شدید می شود. پزشک ممکن است غربالگری منظم برای بررسی پروتئین در ادرار را ارائه دهد زیرا انجام آزمایش به تشخیص مشکلات کلیوی در مراحل اولیه کمک می کند. اگر افراد موارد زیر را داشته باشند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی قرار گیرند:
- فشار خون بالا
- برخی عوامل ژنتیکی
- قند خون بالا به طور مداوم
بیشتر بخوانید: آزمایش پانل متابولیک پایه BMP چیست؟
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، آزمایش ادرار نقش مهمی در شناسایی زودهنگام مشکلات مرتبط با دیابت و سایر بیماری های متابولیک دارد. اگر نتایج این آزمایش نشان دهنده سطوح بالای پروتئین، گلوکز یا کتون ها باشد، لازم است فرد تحت نظر پزشک اقدامات اصلاحی را آغاز کند. تغییر در سبک زندگی از جمله رعایت رژیم غذایی سالم، کنترل وزن و انجام فعالیت بدنی منظم نقش مؤثری در کاهش خطر عوارض دارد. در مواردی که نتایج غیرطبیعی تر هستند، پزشک ممکن است دارو تجویز کند یا حتی بستری شدن در بیمارستان را توصیه نماید. شما عزیزان برای انجام آزمایش در محل با شماره 02188798979 تماس حاصل فرمایید.
- گردآورنده: بخش علمی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک جردن- خانم سعیده گوهری
- تایید صحت علمی : جناب آقای دکتر شاهین مرتضی بیگی
